Wetendiki Bir Uyghur Yashning Nalisii

Heqiqi ismimni éytishtin qorqqinim emes, peqet bu külpetler yalghuz méning béshimgha kéliwatqan külpetler bolmighini üchün ismimni Uyghur depla alay, chünki bu bir milletning, bolupmu pütün Uyghur yashlirining béshigha kéliwatqan külpet! Shundaqla insane chidighusiz zulum! Men Kuchada tughulup östüm, ailem déhqan bolghachqa alwang yasaqtin qutulalmay tolimu namrat yashayttuq, shunga anam dadam we birdin bir jan jigger akam: déhqanliqtin qutulush dozaqtin qutulush, oqumighan adem bu dozaqta qalidu, shunga oqu…” didi. Tapqan teginini sétip, yimey ichmey özliri jul jul kiyimde, méni oqutti. Men kéche kündüz tiriship nahayiti yahshi oqudum we Ürümchidiki ali mektepke qobul qilindim, akam kechilep digüdek janggaldin otun térip kélip sétip , dostliridin qerz élip mening oqush pulumni tölidi, hetta dadam éghir kisel bolup qalsimu ular dawalitishni ret qilip manga bildurmey axiri men mekteptiki chaghlirimda dadammu olup ketti. Bu oqush mening uchun nime uchun bunchilawala kop bedel toleshke toxtawatqinini chushenmeyttim. Peqet oqushnila puttursem putun arzulirimiz emelge ashidu dep oylighan ikenmen. Emma biz toligen bedel buning bilen tugimidi , men qoush putturidighan yili beshimizgha insane balisi chidighusiz éghir kunler kélishke bashlidi. Bir kuni anam manga qan yashliri bilen tolghan bir parche xet ewetti: “ balam sanga dimey digen idim, emma amalim yoq sanga emdi turmush rashodini qandaqmu ewetermiz? Jeningni qandaqmu jan etersen qozam? qolimizda hichnime qalmidi. Akang janggaldin yantaq toshuwétip bek hérip ketkechke uxlap qaptiken, ishek yoldin ézip harwuni herbiler rayonigha élip kétiptu. Herbiler harwa bilen ishekni musadire qilip, akangni sen nime üchün biz terepke kelding ? dep uning herqanche chüshendürüshlirige unimay, gumanliq adem digen qarini chaplap urup qiynap türmige aptu. Men yighlap yalwurup barmighan yer qalmidi. Ular gepimni anglimidi. Emma akangning gumanliqlighigha héchqandaq pakit bolmighachqa hökümet akangni bir yilliq kesti…. Sen bir amal qilip oqushni püttürgin, yaxshi xizmetke ériship pul tapalisang belki akangning entini alarsen… mendin héch ensirme….” Xetning axirini oquyalmidim, beshim qeyip közüm qaranghuliship ketti. Derxal oqushni tashlap öyge qaytmaqchi boldum. Lékin qolumda bilet élish tügül tamaq yigüdekmu pul yoq idi. Emma men qandaqla bolmisun bu oqushni püttürüsh qararigha keldim, chünki qaytip ketsem akammu anammu chirayimgha qarimaytti. Akam del méni oqutimen pul tapimen dep bu pishkellikke yoluqmidimu? Apam toghra deydu, oqup birer xizmetke érishsem, qolumgha pul kirse akam üchün erz qilalaymen bolmisa mendek yalangtoshning gepini kim anglaydu? Men dem élish künliridie ishlimekchi bolup herqanche qilipmu ish tapalmidim. Computer téxnikisidin xélila sawadim bolushigha qarimay hemmila yerde ret qilindim, chünki oqush püttürgen ishsizlar shunchilik köp idiki, méningdek téxi oqush püttürmigen birige héchkimning qara közi yoq idi. Men axiri, dem élish künliri ashxanilargha bérip qacha yudum, tapqan pulum peqet ach qalmasliqqa aranla yetetti. Yil axirida xoshnimizdin bir parche xet tapshurup aldim: “ chapsan qaytip kelgin! ular akangni qoyup berdi. Emma uning ehwali yaxshi emes. Ular uni itqa talitip bedining saq yérini qoymaptu, yéngidin turmidin chiqqanda nerwisi xéli jayida idi. Ikki üch heptidin kéyin bara bara öziche külüp öziche waqirap jaqirap kimlernidu tillap eqlidin ketti. Hazir anang uni qaznaqtiki öyge solap béqiwatidu. Nerwisi jayida waqtida éytip bérishiche türmide ular uninghga herxil okullarni urup tejirbe qiptu. Tamaq ornida poq yiyishke we süydük ichishke mejburlap adem chidighusiz usullar bilen qiynaptu. U yéngidin türmidin chiqqanda toxtimay u azapliq künlerni sözlep yighlap kéyin esebiliship ene shundaq sarang bolup qaldi. Apang uning haligha chidiyalmay aghripla ketti. Ulargha hökümetmu héchqandaq yardem qilmidi. Sen bilisen, bu yerde hemmimiz déhqan öz künimizni almiqimizmu asan emes, aylap yillap gosh we sey köktat yiyelmeymiz, anang bilen akanggha bek köp yardem qilalisaq her küni xoshinilar bilen nöwetliship birer parchidin nan chiqartip bérishtin bashqisi qolimizdin kelmeywatidu… sen tézdin yénip kelgin…..”

Men mektep rehberlirige yighlap ehwalimni inkas qildim, baghri yumshaq sawaqdashlirim tapqan teginini yighip mening ela netije bilen putturgen oqush püttürüsh diplomimgha töleydighan bir qisim chiqimlarni tölep, axiri ghelbilik halda oqush püttrüsh diplomini qolumgha élishimgha yardemleshti. Xitay tilimning shunche rawan bolushi, oqughan kespimning shunche éqiwatqan kesip bolushi, oqush püttürgendiki netijillirimnin éla derijide bolushigha qarimay, men hemmila yerde ret qilindim, chünki ishqa alghuchilarning hemmisi Xitay idi, ularning bezilliri ochuqtin ochuq yüzümge Uyghur bolghanlighim üchün qobul qilmaydighanlighini éytti. Men quruq qol Kuchagha qayttim. Tériqchiliq qilidighan yérimizni méni oqutimiz dep anam alliqachan sétiwetken iken. Ikki éghiz topida yasighan eski öyimizdin bashqa héchnime yoq idi. Kéchiche akamning waqirash jaqirashlirni anglap yürigim puchilnip uxliyalmaymen, ettigende nashtisiz, Kuchada kirishke bolidighanliki ishikning hemmisige yoluqup baqtim, bu jahan shunchilik tar idiki manga hichkimmu ish bermeytti, men kech kirgende herip solushup qaytip kelattimde anamning kiseldin pildirlap qalghan közlirige qarashqa juret qilalmay ishik tüwide uzaqqiche turup kétattim. Mana hazir top toghra üch ay boldi… men zadi qandaq qilishim kérek? Méning bilen bille oqush püttürgen mektepdashlirimningmu hemmisi ishsiz bolup hichqaysisi ish tapalmighan idi, ularning manga yene yardem qilghudek halimu yoq. Éytinglarchu? Anamning késilimu éghirliship ornidin turalmas bolup qaldi, yap yash qiran kélishken akam mana mushundaqla sarang qiliwétildi. Buning sewebi kimde? biz öchümizni kimdin élishni bilmigüdek halda emesqu? emma qandaq qachan qeyerde élishni bilmeymiz shundaqmu? Bizning barlighimizni tartiwéliwatqan Xitay höküméti we köchmenlirini qandaq qoghlap chiqiralaydighanlighimiznimu bilmeymiz shundaqmu? Men béshimni kötürüp Allahtin tilidim: Éy tengrim bizge eng toghra yolni körsetkin! we eng muwapiq pürsetni nesip qilghin!