Uchur we Tehlil

1) Canada Kechürüm Teshkilati Xitay Virus Hujumlirini Eyiplep Metbuat Yighini Achti

4 - ayning 9 - küni kechürüm teshkilatining Canada Torontoda turushluq ishxanisi muxbirlarni kütiwélish yighini chaqirip, Xiaty hökümétining kishilik hoquq teshkilatliri we insan heqliri paaliyetchillirining computerlirigha virus ewetip , ularning normal paaliyet qilishigha tosqunluq qiliwatqanlighini eyiplidi. Muhbirlarni kütüwélish yighinigha, kechürüm tashkilatidin Michael Criag, Uyghur Canada jemiyitidin Rukiye Turdush, Tibet Canada jemiyitining bashlighi Kunga Tsering we Xitay democratchilliridin She Xue ler qatnashti we ayrim ayrim söz qildi. Uyghur Canada jemiytidin Rukiye Turdush söz qilip, Xitay hökümétining dawamliq Dunya Uyghur Qurultiyining torbétige we bashqa tarmaq Uyghur teshkilatlirining tobétlirige hujum qilip turidighanlighini, bolupmu Sherqiy Türkistan Information merkizining torining ayda bir qanche qétim taqilip qélishini keltürüp chiqiridighanlighini éytip ötti, virusning shexslerdin emes belki Xitay hökümétining biwaste qol sélishi bilen kéliwatqanlighini qayil qilarliq pakitlar arqiliq sherhilidi we Xitay hökümétining erkin dölettiki insanlarghimu sayigha oxshash chegra atlap egiship ularning heq hoquqlirigha buzghunchiliq qiliwatqanlighini, alaqilishish torini weyran qiliwatqanlighini eyiplidi. Tibetlikler reisi Kunga Tsering, özining Xitaydin bashqa hichkim bilen adawiti yoqlughini shunga viruslarning hemmisini Xitay hökümétidin koridighanlighini éytti. Shen Xue bolsa özining bir yil ichide 8 qétim computer almashturushqa mejbur bolghanlighini éytip qattiq naraziliq bildurdi. Michael Craig hulasilep, Xitay hökümétining qiliqsiz baligha oxshash nomusluq ish qilwatqanlighini éytip Xitay hökümétining bu xil wirus urushidin nomus qilishini telep qildi. Bu qétimqi metbuat yighini CBC radiosida tepsili anglitildi. Xitay metbuatliridin Epoch Times, Ming Pao, World Journal qatnashti.

2) Sherqiy Türkistan Xitay Köchmenlirining Ixtisadi Crisis dawamidiki jennitige aylandi

Xitay höküméti, bu yil her xil xizmet tépip bérish we Xitay köchmen ishchilargha yardem bérish merkezlirini qurup, milyonlighan Xitay köchmenlirini bikarliq dawalash we ishqa orunlashturush bilen teminligen. Mesilen Tianshan torining 4 - ayning 2 - künidiki bir xewiride bayan qilinishiche köchmen Xitay ishchillirigha yardem qilish merkizi shu küni Ürümchide paaliyet uyushturup 100,000 din artuq Xitaygha ish tepip bérish yardimi qilghan. Ishsizliq bésimi astida éghir künlerni bashtin kechüriwatqan Sherqiy Türkistanliq Uyghur xelqi, Xitay köchmenliri we Xitay hökümétining kemsitish we talan - taraj siyasetliridin jaq toyghan bolup, Söyümluk wetende yashash Uyghurlar üchün dozaqta yashighandek qiyingha toxtisa Xitaylar üchün yaylaydighan jennetke aylanghan. Netijide Uyghur yashlirining hemmisi digüdek hayatliq izdep, öz wetinini tashlap yaqa yurtlargha kétishni arzu qilidighan bolghan we shuninghga mejbur bolghan. Emma Xitay höküméti siyasi bésim arqiliq Uyghurlarning bu eng eqelli arzusighimu yol qoymaywatqan bolup, Xitay hökümétining Uyghurlarni barliq mumkinchiliktin ayrish arqiliq, özini özi yoqutush yoligha qistawatqanlighi éniq.

3) Xitayda Er Ayallar San Perqi 32 milyongha yetti

4- ayning 10 – küni diki Engiliyede chiqidighan bir meditsina journilida korsutilishiche, hazir Xitay höküméti erlar ayallardin köpüyip kétish bilen jinsi tengpungsizliq eng éghir bolghan dölet bolup, 20 yashtin töwen qiz oghullarni statiska qilghanda, oghullarning sani qizlargha qarighanda 32 milyon köp bolghan. Xelqara jamaetchilikning qarishiche, bu xil heyran qalarliq derijide qiz oghul jins tengpunglighining peyda bolushi, Xitaylarning qiz bowaqlarni kemsitip bir bala élish siyasiti mejburiyiti astida, eger bala qiz bolsa qosaqtiki waqtidila öltüriwetkenligidin yeni qiz bowaqlarni tughushni ret qilghanlighidin bolghan. Xitayning qanun journallirida elan qilinishiche, hetta bezide qiz oghullughini qosaqta turghuzup bilish mumkinchiligi bolmighan perzentlermu tughulghandin keyin qiz chiqip qalsa, ata anisi teripidin qiynap öltüriwétish ach qoyup öltüriwétish enzilliri nahayiti köp bolup, bu qiz bowaqlarning azlap kétishidiki yene bir sewep bolushi mumkin. Bu xil qiz oghul san perqining ziyade bolushi Xitayda éghir jemiyet qalaymiqanchilighi we her türlük ayallarni bulash we élip qechish jinayetlirini kelturup chiqiriwatqan bolup, buning ichide Xitay höküméti özi bash bolup élip bériwatqan ‘Uyghur qizlirini Xitaygha yötkesh’ eng éghir jinayetlerning biri bolmaqta