Uchur we Tehlil

1) President Obamaning Türkiye Ziyariti we Buning Xitay Metbuatliridiki Inkasi

President Obama aprilning 5 - küni Enqerede ziyarette boldi we yérim saet söz qilip Afghanistan mesilisi, Türkiye Erminiye mesilisi shundaqla Kurt ishchilar partiyisining térorchiliqlirigha dair mesililer qatarliq bir qatar mesililer ustide tohtaldi. Obama bu qétim Türkiyeni ziyaret qilishni tallishida Türkiyeni democratic, barliq dinni erkinlikke yol qoyidighan gherp idologiyesini qobul qilghan dölet dep qarighanlighidin ikenligini Türkiyening xiristian döletliri bilen musulman döletliri otturisida köwrüklük rol oynaydighan muhim dölet bolghanligihidin ikenligini sözlep ötti we: "Amerika hergizmu pütün dunya musulmanlirigha qarshi emes, men shexsen özem ailiside musulmanmu bolghan xiristianmu bolghan bir tarixi arqa körünüshke igemen. Gherp döletlirining pütün musulmanlirigha qarshi urush qilishi mumkin emes, chünki bizning döletlirimizde nurghun musulman grazdanlar yashaydu, biz peqet térrorluq qiliwatqan küchlerge qarshi urush qiliwatimiz. Emma biz, Türkler éytqandek otni ot bilen öchürüshke bolmaydighanlighini bilmiz, shunga biz amal bar ténchliq bilen hel qilishqa tégishlik tereplerni ténchliq bilen bir terep qilimiz," didi we Türkiyede Kurtlarning térorchiliq qilishgha qarshi turidighanlighini bildürdi. U yene Ermanlerning genosideni kötürüp chiqish mesilide Amerikining biterep turidighanlighini bu mesilini Türkiye bilen Ermeniye özara söhbetliship hel qilishi kérekligini éytip ötti. Xitay metbuatliri President Obamaning Türkiye ziyaritige intayin qiziqti we intayin köp munazire élip bardi, Xitay metbuatliri tehlil qilip: "Amerika barliq musulmanlarning özige düshmen bolup kétishidin qorqti, shuning üchün Türkiye bilen yéqinliship Afghanistandiki Talibanlarni yétim qaldurmaqchi boluwatidu, uning üstige Amerikining NATO da Türk eskerlirige éhtiyaji bar, uning üchün Kurtlar mesiliside Türkiyeni qollash arqiliq Türkiyedin paydilanmaqchi..." digendek bir qatar tehlillerni otturigha chiqardi we Amerika Türkiye otturisidiki diplomatic éhtiyajlarni köptürüp, President Obama we Türk dölitining dunya ténchlighi üchün tirishchanliq körsütüshtin ibaret semimi niyitini yoqqa chiqirishqa urundi.

2) Xitay Koriyening Eng Yéqin Dosti Bolush Supiti Bilen, Koriye Mesiliside Jim Türiwélish Taktekisini Qollandi

Tai pei waqt gézitining 4 - ayning 6 - künidiki xewiridin melum bolushiche, Xitay höküméti Shimali Koriyening partlatquch yadro qorali atmaqchi boluwatqanliq mesiliside, jim turiwélish taktekisini qollanghan. 4 - ayning 2 - küni Londonda echilghan G20 körüshishide qalghan 19 döletning hemmisi Shimali Koriyaening BDT ning 2006 – yili Shimali Koriyening atom sinaq qilishi we bashqurulidighan bomba étishini chekligenlik qanunigha xilapliq qilghanlighidin narazi bolghan. Peqet Xitay hökümétila, Shimali Koriyening bu qilmishini eyipleshni xalimighan. Shimali Koriye Xitayning eng yéqin dosti bolup, bu oyunda Xitay hökümétining Shimali Koriye ni kozur qilip Amerikigha tehdid séliwatqanlighini perez qilish tes emes. Emma Xitay höküméti, Shimali Koriyege naraziliq bildurush we qattiq pozitsiye yaki tedbir qollunush, uning téximu achchighini kelturup ishni murekkepleshturiwétidu digendek bir munche quruq diplomatiye sepsetisini sétish arqiliq, barliq chong döletlerni Koriyening bishemligidin qorqup uning xalighinigha maqul kélidighan haletke kelturushke tirishqan. Chünki Xitay höküméti , Shimali Koriyening urush qaynimigha kirip qélishini xalimaslighi mumkin, eger shundaq bolidiken, Xitay höküméti Shimali Koriyedin türkümlep éqip kiridighan panaliq tiliguchilerdin qutulalmaydu we buning Xitay üchün eghir besim ikenligi Xitaygha éniq. Del shundaq bolghanliqtin, Xitay höküméti otturida turiwélip bir tereptin Shimali Koriyeni kushkurtse, yene bir tereptin bashqa döletlerge semimi qiyapetke kiriwélip tére taraqshitishqa bashlighan.

3) President Obama NATO Döletlirining Yardimige Érishti

Yawropa dölet Presidentliri 4 - ayning 4 - küni yeni shenbe künidiki NATO yighilishida, President Obamaning Afghanistangha ewetilidighan yardemni köpeytish télibini qobul qildi we 3000 neper esker yétishturguchi ewetidighanlighini bildurdi. President Obamaning Afghanistangha esker köpeytidighanlighi musulmanlarning qattiq ghezibini qozghidi , Yawropa döletliridiki minglighan onminglighan musulmanlar kochigha chiqip namayish qilip, NATO yighilishining strategiyesige naraziliq bildurdi. Namayishchilar topining shunche köp bolushigha qarimay, Yawropa Presidentliri, Obamani qollashta ching turdi we Yawropa kochilliri terorchilarning buzghunchiliq qilishidin xali bolsun deydikenmiz, Afghanistanni ular yétishidighan baza qilip bermesligimiz, ularni üzül - késil meghlup qilip, Afghanistan democratic dölitining güllishige yardem qilishimiz kérek dep körsetti.

4) Kazakstan Öz Téritoriyeside Atom Bankisi Achmaqchi Boldi

Kazkastan Presenti Nursultun Nezerbayov tehtke olturghandin béri Kazkstan döliti öz ixtiyarlighi bilen atom ishlepchiqirish we uni sinaq qilishtin waz kechken. Kazakstan persidenti, yéqinda, Iran Presidentining Kazakstangha qilghan ziyaritide muxbirlarni kütüwélish birleshme yighini chaqirip, Kazakstanning bashqa döletlerge atom ishlesh eshya ishlepchiqirish bankisi echip béridighanlighini jakalighan. Bundaq bolghanda atom bankisi achqan döletning atomgha ishlepchiqirshta kéreklik bolghan uraniumni saqlishi we ishlepchiqirishi, bashqa atom ishlepchiqiridighan döletlerning uranium ishlepchiqirish éhtiyajini töwenlitip, ularni kérek bolghanda bu bankidin sétiwalidighan qilidiken. Kazakstanda chiqidighan uranium dunyada uranium miqdarining 20 % ni igelleydighan bolup, Kazakstan özi atom sinighi élip barmighini bilen bashqa döletlerni atom menbesi bilen teminleydighan birdin bir döletke aylinidiken. Iran höküméti gerche Kazakstanning bu qararini qizghin qollighan bolsimu emma, özining Kazakstandin uranium élip atom sinighi élip baridighan barmaydighanlighi toghrisida ipade bildürmigen.