Uchur we Tehlil

1 Ürümchide Eydiz Kisalligi Tezlikte Köpeymekte

Ürümchide eydz kisilige giriptar bolghanlarning sani 1995 - yildin 2008 – yilghiche bolghan Xitay hökümet statistekisini asas qilghanda 9068 neper bolup, ölgenler 258 neperge yetken bularning hemmisi 20 yashtin 39 yashqiche bolghan yashlar iken. Ürümchidiki eydz kisilining jinsi munaiswet bilen yuqush nisbiti 8.9 % anilardin bowaqlargha yuqush nisbiti 0.33% iken. 2008- yili bir yil ichide yengidin yuqumlanghanlarning sani 1087 neper bolghan. eydz kisilining yamarash nisbiti Uyghurlarda eng éghir bolup, buning sewebi Uyghurlarning Xitay hökümétining mehsus kemsitish siyasiti astida yeterlik eydz kisallikliri bilimliri, dawalinish pursiti we qoghdinish pursitige érishlemigenligidin boluwatqanlighi perez qilinmaqta.

2) Sherqiy Türkistandiki Ishsizlarning Sani 2 milyondin Éship ketti

Asiya merkizi torining3- ayning 26- künidiki xewerliridin melum bolushiche, Sherqiy Türkistanda hazir ali 110 mingidn artuq ali mektep we ottura tehnikomm pektep putturgen oqughuchilar ish kütüp turiwatqan bolup, buningdin sirt sheher bazalardiki ishsiz ishlemchilerning sani 540 mingdin artuq, dölet igiligidiki karhanilardin ishtin boshutulup ish utup turghanlarning sani 50 mingdin artuq iken. Kespi mekteplerni püttürüp ish kütüp turghan 10 ming 800 oqughuchi we xizmet almashturush üchün ish kutup turghan 140 ming kishini we yézilardiki bir milyon 600 ming éshinche emgek küchini qoshqanda ishsizlarning sani 2 milliondin éship ketken bolup, bu peqet bu yil bir yil ichidiki ishsizliq sanini körsütidu. Xitay höküméti Sherqiy Türkistandiki 2 milyondin artuq ishsizlarni ish bilen teminlesh mesilisini qilchimu oylashmighan bolup, Xitayning ichkiri ölküsidin bu yil bir yil ichide, 1 miyon 200 ming Xitay köchmenlirini yötkep kélip ish bilen teminlimekchi bolghan, nöwette, éghir ishsizliq derdini tartiwatqan Sherqiy Türkistan xelqining bu xil tengiszlikke bolghan narazilighi kündin - kün'ge kücheymekte.

3) President Obama Afghanistandiki Urush Toghrisida Tohtaldi

3 - ayning 26 - künidiki xelqarar metbuat xewerliridin melum bolushiche, president Obama Afghanstandiki urush toghrisda toxtulup: “ bu biz talliwalghan urush emes, bu peqet 11 - sentebir weqesige qayturulghan jawap” dep körsetken. U yene Al-Qayda küchlirining Afghanistanda küchiyiwatqanlighini, Amerika eskerlirining ularni meghlup qilalmaywatqanlighini, yerlik Afghan eskerlining bolsa Amerika qilghan yardemni shexsi chöntigige séliwélip, öz xelqini qoghdash üchün digendek küch chiqarmaywatqanlighini, Afghan hökümétining choqum qattiq tedbir qollunup bu chiriklikni tügütishi lazimlighini otturigha qoyghan. Shundaqla Pakistanning Al-Qayda üchün bixeter baza bolup bériwatqanlighini, buni tügitish üchün Pakistangha Amerikining her yili bir yérim bilyon dollar yardem qilishi lazimlighini, Amerikining Afgghanistandiki qoshunni köpeytip yene 17,000 esker ewetidighanlighini otturigha qoyghan. U axirida eskertip, Amerikining Al-Qaydani meghlup qilip Amerika xelqini qoghdaydighanlighini bildürgen.

4) Kirghizistanda Qarshiliq Kücheymekte

Jume küni, Kirghizistanda hökümet partiyisige qarshi partiye minglighan xelqni uyushtürüp, saylam hoquqi we adil saylam telep qilip namayish qilghan. 7 - ayning 23 - küni ötküzülidighan saylamda qayta özini körsetmekchi bolghan Kurmanbek Bakeyewning chüshüp kétishini telep qilghan. Kirghizistanda ishsizliq, hökümet emeldarlirining chiriklishishi, tok yétishmeslik ehwalliri bashqa ottura asiya döletlirige oxshashla ewj alghan bolup, Kirghizstan xelqi president Kurmanbekni layaqetlik president dep qarimaydiken. Kirghizistan xelqi uning saylamda aldamchiliq qilip texttin chüshmey öltüriwélishining aldini élish üchün aprilning 20 - küni yene chong tiptiki namayish ötküzmekchi iken.