|
Uchur we Tehlil
1) Xitay Dunyada Ölüm Jazasi Eng Köp Bolghan Dölet
Xelqara kechürüm teshkilatining xelqara metbuatlargha ashkarilishiche, Xitay
höküméti, 2008 – yili 2390 kishige ölüm jazasi ijra qilghan bolup 2007 –
yildikige sélishturghanda 1242 kishi artqan. Dimek bu Xitaydiki ölüm
jazasini ijra qilishning xelqara teshkilatlarning Xitaydiki ölüm jazasini
bikar qilishni qattiq telep qilishigha qarimay yildin yilgha
köpüyiwatqanlighini körsitidu. Buningdin bashqa yene 8864 adem ölüm
jazasigha höküm qilinghan bolup, höküm téxi ijra qilinmighan bolsimu, ölüm
jazasi bérilgüchilerning kishini chöchütkidek derijide köpüyüp
kétiwatqanlighini körsütidu. Xitay hökümétining 2008 - yili Sherqiy
Türkistanda zadi qanchilik ademge ölüm jazasi bergenligi éniq bolmighan
bolsimu, emma Sherqiy Türkistan siyasi sewep bilen qolgha élinghuchilar we
ölüm jazasigha uchrighuchilar eng köp bolghan rayon bolush süpiti bilen,
Xitaydiki ölüm jazalirining eng köp nisbitini igelleydighanlighi éniq.
Xelqara kechürüm teshkilati Xitay memelikétini dunyadiki ölüm jazasi eng köp
bérilidighan dölet dep atighan.
2) Xitay Amanliq Qoghdughuchillirining Zorawanliq
we jallatliqliri
Atalmish elq saqchilliri dep atalghan Xitay saqchilliri emiliyette Xitaydiki
zorawanliqning menbesi bolup, gerche ular ozlirini amanliq qoghdughuchilliri
dep atisimu lékin xelq üstide térorluq yürgüzüp Xitay tewesidiki amanliqqa
eng éghir tesir yetküzgüchiler bolup qalghan. Xitay kündilik gézitining
mushu ayning 23 – künidiki bir xewiride éytlishiche, Xitaydiki tutup turush
orunlirida sot échilmay dawamliq qiyin qistaq astida turiwatqan
jinayetchiloer nahayiti nurghun bolup, chirikleshken Xitay amanliq
qoghdughuchilliri, enzini tezraq hel qilish üchün adette pütünley eng wehshi
turdiki qiyin qistaqlarni élip bérip jinyetchini mejbur iqrar
qilduriwalidiken. Shundaq bolup ketkenliktin tutup turush ornida dawamliq
saqchilar teripidin qiynap öltürülüsh yüz bérip turidiken. Adette bu ehwal
Sherqiy Türkistanda téximu éghir bolup, Xitay qanuni Uyghurlargha ige
chiqmighanliqtin, Xitay saqchilliri guman bilen tutulghan gunahsiz
Uyghurlarning sorighini qilidighan orun chiqmaydighanlighini bilgechke
xalighanche qiynap öltüriwétishke nahayiti adetlinip ketken.
3) Xitay Amerika Dollirinining Dunya Puli Hoquqini
Bikar Qilishni Telep Qilmaqta
AP soda xewerliridin melum bolushiche Xitay höküméti merkizi banka
bashqurghuchisi Zhou Xiao Chuan, maqala elan qilip, Xelqaraliq pul
systemisining Amerika dollirini bikar qilip bashqa bir dunyawi pulni yolgha
qoyushini yolgha qoyghan. Xitay bayanatchillirmu, Xitay uzundin béri
ajizlashqan Amerika dolliri sewebidin rahetsiz bolup kéliwatidu. Dunyawi
ixtisadi kirzistin qutulush üchün xelqaraliq pul systemisini islah qilip,
Ameirka dollirini bikar qilish kérek digen idi. Gerche Xitay höküméti qaysi
döletning pulini yolgha qoyushta birnerse dimigen bolsimu, emma ochuq
ashkara halda Amerikining dunya ixtisadigha bolghan tézginlishige hujum
qilhgan we Amerikining dunyawi küchini pütünley ajizlashturush mexsidini
ashkarilighan.
4) Xitay Höküméti Ötken Hepte Étip Öltürülgen 18
yashliq Xitay Eskirini Öltürgüchini Tutup Bergüchilerge 300,000 Yuan Mukapat
Bermekchi
Xitayning 18 yashliq bir eskiri ötken hepte Chongching shehiride étip
öltürülgen we uning qolidiki aptomat bulap kétilgen bolup, hazir Xitay
saqchilliri öymu öy gumandarni axturmaqta. Hökümet eskerni öltürgüchini
tutup bergüchige 300,000 yuan béridihganlighini jakalighan bolup, ular eng
aldi bilen sheherdiki Tibetlik we sergerdan Uyghurlardin qarisigha guman
qilip ularni qattiq qolluq bilen sürüshte qilmaqta iken. Yéqindin béri
ixtisadi kirizsning keskinlishishge egiship Xitayda bulang talangchiliq
jinayetliri nahayiti köpüyüp ketken. Lékin Xitay höküméti mesilini yenila
siyasi terepke burashqa tirishmaqta iken.
|
