Uchur we Tehlil

1) Xitay Höküméti Shayardiki Heqiqi Ehwalni Yoshurmaqta

Informasyon merkizimiz bu yil 1- ayning 28 - küni Sherqiy Türkistanning Shayar nahaiyiside, torxanida bir Uyghur yash bilen Xitaylar otturisida toqunush yüz bergendin kéyin, Xitaylarning bu Uyghur yashni urup öltürüp ikkinchi qewetning derizisidin tashliwetkenligi, shu chaghda neq meydanda bar bolghan öltürülgüchini torxanigha soliwalghanda kirip qutquzushqa amalsiz qalghan neq meydandiki guwachi Uyghurlar ghezeplinip heqqaniayet telep qilip xelqni yighip namayish qilghanda, saqchilar teripidin tutqun qilinip tarqitiwétilgenligi toghrisida xewer bergen idi. Erkin Asia Radiosimu Shayar nahiyisige telephone qilip, ölgüchining anisini ziyaret qilghan idi.

Emma 3 - ayning 16 - küni Xitay metbuatliri yalghan teshwiq qilip bundaq bir ishning yüz bergenligini inkar qilghan, Xitay metbuatliri gerche torxanida jidel chiqqan bolsimu, adem olush weqesi yüz bermigengini buning bir adettiki kichik jidel ikenligini emma bir Uyghur yashning torda yalghan hikaye toqup, kishilerni namayaish qilishqa kushkurtup 500 din artuq Uyghurni kochigha elip chiqqanlighini we 2 - ayning 22 – küni yalghan teshwiqat qilip xelqni kushkurtkenligi uchun qolgha elinghanlighini, namayishni uyushturghan we bashlamchiliq qilghan 6 neper Uyghur yashni ngmu qolgha elinghanlighini ularning az digende besh yil qamaq jazasigha tartilish mumkinchiligi barlighini élan qilghan.

Xitay höküméti, hemme adem öz közi bilen körgen bir yashni 16 Xitay birliship öktemlik qilip urup öltüriwétish we buni qanun orunliri héchqandaq bir terep qilmasliqtek bir heqiqetni yoshurup, bu weqeni bir Uyghur yashqa artip uni bu weqening yene bir biguna qurbani qilip qutulmaqchi bolghan. Bu Uyghur yashning ismi éniq emes, Xitay metbuatliri uning toluq ismini élan qilmighan bolup u hazirghiche Xitay turmiside tutup turulmaqta. Nöwette Xitay höküméti olguchining ata anisi we tutqun qilinghanlarning ata anisigha besim ishlitip, bu ishni jim jit besiqturiwétishni, hichqandaq dewa destur qilmasliq héchkimgimu tinmasliq we bularning hemmisini yalghangha aylandurushni, undaq bolmaydiken ularningmu éghir jazagha tartilidighanlighini éytip tehdid salmaqta.

2) Xitayning Sichuandiki Bir Hökümet Binasigha Bomba Tashlandi

Reutersning xewer qilishiche, 3 - ayning 16 – küni ettigende Sichuanning Tibetlikler olturaqlashqan Gunazi rayonidiki bir hökümet binasigha bomba tashlanghan bolup, adem olush weqesi yüz bermigen. Xitay höküméti buni tibetning terorstliri qildi dep éyipligen. Dlay Lamaning Xitay bilen bolghan söhbiti muweppeqiyetlik bolmighandin kéyin, Amerika we bashqa döletlerlerning ixtisadi kirizis tupeyli Xitay bilen bolghan munasiwetliride insane hoquqlirini birinchi orungha qoymaslighi sewebidin, Tibetler Uyghurlargha ohshashla milli dawasida intayin chushken haletke otti. Ezeldin tenchliq bilen Aptonomiye telep qilip kelgen Tibet xelqi özlirining ashu eng eqelli telipige yétishningmu mumkin emes derijige yétip barghinini his qilghanda Uyghurlargha ohshashla tolimu umitsizlenge we bashqiche bir küresh yolini tallashni qarar tapqan bolishimu mumkin. Emma yene bir tereptin Xitay höküméti Tibetlerni Uyghurlarni ghelbilik qarilap uginip qalghan usulida qarilap siyasi sehnidiki mexsetlirige yétish üchün, bu qétimqi bomba étish weqesini oydurup chiqqan bolushimu mumkin.

3) Özbekstan Höküméti Dölet Controllughi Sirtidiki Dingha ishenguchilerning Ölügini Yerlikte Qoyushni Ret Qilmaqta

3 - ayning 15- künidiki Ottura Asia xewerliridin melum bolushiche, Özbekstan herqandaq bir dinni hökümet tizginligide tutiwatqan bolup. Kishilerning hökümetning ruxset qeghizi berilmigen Islam dini tashiwqati we uninghga ishinishi shundaqla bashqa din teshwiqati we u dinlargha ishinish cheklengen. Özbek saqchilliri yeqinda Kalpakstandiki bir imamgha tehdid selip, uning ayali we balisi hirstian bolup ketken Jume bay isimlik bir kishining namizini chüshürüshini we uni yerlikte qoyushini chekligen. Hazir Özbekstanda “ hökümet tizginligide bolmighan dinlargha ishengüchilerning ölügi talada qalidu” deydighan qorqunuch taralghan bolup, kishilerning dinni erkinligi pisxologiyilik térror we insan qelipidin chiqqan tehdidke uchrimaqta.