Uchur we Tehlil

1) Xitay Amerikining Tibet Mesilisige Arilishishini Eyiplidi

Xelqara metbuatlardin melum bolishiche, 3 - ayning 10 - küni Amerika aq saray bayanatchisi we Amerika dölet palatasi bayanatchisi ayrim ayrim Xitay hökümétining Tibetning insane heqlrini depsende qiliwatqanlighini eyiplep, Xitay hökümétidin Dalay Lama bilen emili xarakterliq sohbet ötküzüshni telep qilghan idi. Xitay höküméti buninghga qattiq qopalliq bilen qarshi turup: “Tibet mesilisi Xitayning ichki mesilisi Amerika höküméti buningha qopalliq bilen ariliship Xitay xelqining ghururigha tegdi. Tibet azat bolghandin béri iqtisadi siyasi we hem bashqa her jehette nahayiti nurghun tereqqiyatlargha érishti Tibet xelqining turmushi burunqidin nechche hesse yahshilandi, bu bir köz yumghili bolmaydighan heqiqet. Bizning Dalay bilen sohbetlishishke dawamliq ishigimiz ochuq, lekin sohbetning ongushluq bolmaslighi we bizning ret qilishimizdiki sewep Dalay Tibetke musteqilliq telep qilish niyitini putun meqsetliri astigha yoshurup héch waz kechmey keldi. Ameirka höküméti choqum Tibetning musteqqillighigha qarshi turup Tibetning Xitayning ayrilmas bir qismi ikenligini étirap qilishi kerak, undaq bolmaydiken ikki dölet munasiwitige éghir derijide ziyan yétidu” dep jar saldi. Amerika höküméti buningha qarita xiatyning birligini étirap qilip Tibetning musteqqillighigha qarshi ikenlgini emma Tibetning insan heqlirini dawamliq qollaydighanlighini bildürdi.

2 - Franisye Xitay Munsiwetliri Yahshilandi

Tianshan torining xewer qilishiche, Fransiye tashqi ishlar ministéri mushu ayning 10 – küni Fransiye hökümétining Xitay höküméti bilen strategiyélik munasiwet qurushni we özara chushinish hasil qilishni xalaydighanlihgini bildürgen. Franisye prézidenti Dlay lama bilen körüshkendin béri Xitay höküméti qattiq naraziliq bildürüp ikki dölet munasiwiti yirikleshken idi. Uning ustige Fransiyelik sodiger 150 yil burun Xitaydin bulap kélin'gen asare etiqini korgezme qilip satqanlighi we Xitaygha qayturup bérishni ret qilghanlighi üchün, Xitay Fransiye munasiwetlri tehimu soghuqlashqan idi. Emma Xitay höküméti peqet Fransiyege tere taraqshitip butnighan bolup emiliyette Fransiyedin ayrIlip qélishni hergizmu xalimaytti, shunga derhal ipade bildürüp Franisiyening her zaman qarshi élinidighanlighini bildürgen. Emma Xitay höküméti yenila jahilliq bilen otken qétimqi yiriklishishte Xitayning qilche mesuliyiti yoqlighini, Xitay hökümétining ezeldin Fransiye munasiwetlirige qattiq kongul bolidighanlighini bildürgen

3 - Ishsizliq Uyghurlarni Oghurluq Qilishqa Mejburlimaqata

Uchur merkizimizning igellishiche, Xitay höküméti Sherqiy Türkistangha keng kölemde Xitay ishlemchilerni yotkep kélip ish pursitini pütünley monipol qiliwalghanliqtin, ishsizliq we acharchiliq nurghunlighan Uyghur yashlirini oghurluq qilishqa mejburlighan. Netijide bolupmu Ürümchide oghurluq intayin kopiyip ketken. Xitay höküméti mushu ayning 13 - küni 1100 Xitay puqrasini kochigha chiqip Xitay saqchilliri bilen birlikte oghurluq qilghan Uyghurlarni tutushqa yallighan. Bu alahide hoququni alghan Xitay puqraliri Xitay saqchillir bilen birlikte, oghurluq qilghanlighi bayqalghan Uyghurlarni tutup dessep kocha kochilarda éghir dumbalap, adem chidighusiz derijidiki basturush we kemsitishni shekillendürgen.

4 - Déngizdiki Toqunushtin Kéyin, Amerika Xitay Ikki Dölet Höküméti Munsiwetlirining Yiriklep Kétishidin Saqlinishqa Tirishmaqta

Xelqara metbuatlardin melum bolishiche, tönügün, Amerikining bir tekshürgüchi parahoti Xitay déngiz tewesige yeqinlashqanlighi üchün ikki terepte toqunush yuz bergen. Xitay kemilliri bu paraxotni qorshiwélip nahayiti qopalliq qilghan idi. Xitay hökümétimu bu ishqa naraziliq bildürüp Amerika bizning déngiz teweligimizde tekshürüsh élip bérip qanunsizliq qildi digen. Emma Amerika höküméti u kemide hichqandaq herbi eslihelerning yoqlighini, peqet adettiki tekshürüsh élip bériwatqan bir kema ikenligini, Amerikining Xitayning su asti kemillirining yoshurunche kélishini tekshürüsh hoquqi barlighini we buningdin waz kechmeydighanlgihini bildürgen. Prezident Obama Amerika we dunya iqtisadi kirizisidin ibaret éghir mesilige yuzliniwatqan mushundaq bir peytte, Xitaydin ibaret yene bir éghir bash aghrighini kücheytiwetmeslik üchün, Amerika dölet secretary Clinton xanim Xitay tashqi ishlar ministéri bilen körüshüp, déngizdiki toqunush mesiliside özara chüshünüsh hasil qilip ikki dölet munasiwetlrini yamanlishishtin saqlap qélishqa tirishqan. Chünki déngizdiki bu toqunush, Xitay hökümétining Tibetni bésiwalghanlighining 60 – yilliq xatirisge qarshi kötürülgen namayishlar we Amerika hökümétining Dalayni qollishigha egiship xélila keskinliship qalghan idi.