|
Uchur we Tehlil
1) Xitay Sheherliride Xarliniwatqan Sergerdan
Uyghur Balillirining Köpinchisi Ugyhur Balilliri
Beijingliq bir adukat, Beijinggha xelq wekili bolup kelgen Sherqiy
Türkistanning Chöchek sheherlik sotchisidin, Sherqiy Türkistanliq sergerdan
balilar mesilisini qanun boyiche bir terep qilish pikrini qurultayda
otturigha qoyushni telep qilghan. Tengritagh torining mushu ayning 4 -
künidiki xewirige qarighanda, Beijingliq bu adukat bu mesilini xelq
wekillirige inkas qilish we ularning qurultayda otturigha qoyushi üchün
ularni alahide izdep kelgen bolup, uning inkas qilishiche Xitayning ichki
ölkillirining sheher restilliri, poyiz biketler sergardan Uyghur yétim
balilar bilen toshup ketken bolup bu balilarning köpinchisi sétiwélinghan we
yaki oghurlap kétilgen bolup, nurghunliri hetta bowaq iken. U balilar yol
boylirida tilemchilik qilishqa mejburlanghan bolup, bezilliri kochidiki
kishilerning ichini aghritish uchun dora yidirülüp késél qilinghan we yaki
meyip qiliwétilgen iken. 2008 - yili 11- ayda ötküzülgen Xitay xelq ishlar
mehkimisining axbarat yighinida elan qilinishiche hazir pütün Xitayda
sergerdan bolup yürgen balilarning sani bir milyondin bir yérim milyonghiche
bolup, gerche Xitay metbuatliri bu balilarning asaslighi qaysi milletni
igelleydighanlighni ashkarilimighan bolsimu, lékin ETIC Ishenchilik
melumatlargha asasen bu xarliniwatqan balilarning 55% ni Uyghur dep perez
qilmaqta.
2) Xitay Höküméti Eskeri Küchke Sélinghan Mebleghni
Ashurdi
Xitay metbuatliridin melum bolishiche, Xitay höküméti bu yil eskiri küchke
yene 14.9% mebleghni salmaqchi bolghan. Bu ötken yilqidin 17.6 % artuq bolup
480.68 milyart yuange yétip otken on yildin bériqi eng yuquri pellige
chiqqan. Gerche Xitay höküméti, bu bashqa döletlerge tehdid sélish üchün
emes peqetla özimizni qoghdash üchün dep körsetken bolsimu, bunchilik köp
meblegh sélish éhtiyaji bolghan tehdidning zadi Xitaygha qeyerdin
kélidighanlighini chüshendürüp bérelmigen.
3) Kirgizistanda Mektepte Qiz Oqughuchilarning
Yaghliq Artishi Cheklendi
Reutersning mushu ayning 4 - künidiki xewiridin melum bolishiche Kirgizstan
höküméti, qiz oqughuchilarning yaghliq artip mektepke kélishini chekligen,
hökümet terepning bildurishiche, yaghliq artishni cheklesh oqughuchilarni
dinning tesiridin tosash uchun iken. Kirgizistan döletlik ma'arip
ministerligidikiler, bu Islam döliti emes, diniy ma'aripqa tégishmeymiz
digen emma diniy terbiye élish erkinligi toghrisida söz acahlmighan.
Kirgizistan höküméti ezeldin islam dinni étiqadi küchlük bolghanlardin
döletni islam bilen bashquridighan döletke aylanduriwetermikin dep endishe
qilip kelgechke, diniy erkinlikni boghup, ularni dawamliq tutqun qilip
kelgen idi. Bu qétimmu, qiz oqughuchilarning yaghliq artish erkinligi bilen
hésaplashmay ularning yaghliq artishini birdek cheklidi, bu belki
Kirgizistanda téximu köp naraziliqlarni keltürüp chiqishi mumkin.
.
|
