Uchur we Tehlil

1) Kelpindiki Yer Tewresh Apitining Ziyini Heqqitidiki Axirqi Melumatlar

< Tengri tagh tori > ning 3 – ayning 4 – künidiki xewiride, Aqsu wilayitining kelpin nahiyéside 2 – ayning 20 – küni yüzbergen 5.2 balliq yer tewresh apitining keltürgen biwaste ziyini heqqidiki axirqi tekshürüsh doklati élan qilindi.

Mezkur doklatta körsütülishiche, gerche bu qétimqi apette ölüm – yétim ehwali körülmigen bolsimu, emma iqtisadi ziyan eghir bolghan.

Apette Aqchi we Kelpin nahiyési tewesidiki 3603 déhqan ayilisining olturaq öyliri oxshimighan derijide weyranchiliqqa uchrighan bolup, bu ayililerge mensup déhqanlarning omomi sani 14 ming 844 neper.
Ikki nahiyediki déhqanlarning biwaste tartqan iqtisadi ziyini 90 milyon 683 ming yuanddin éship ketken.

Yer tewresh apitide Bu tewede yashawatqan Bing tuanning 1 – déwiziyésige qarashliq tuan – meydanlardiki 288 Xitay ayilisining turalghu öyimu buzghunchiliqqa uchrighan bolup, ularning tartqan biwaste ziyini peqetla 730 ming yuan.

Bing tuanlik Xitaylarning olturaq öylirining hemmisi digüdek xish we simontta sélin'ghachqa, ziyan köp bolmighan.

Ziyan tartquchilar yenila kések we layda sélinghan xarabe öylerde yashashqa mejbur boluwatqan Uyghur déhqanliri bolghan.

Tereqqi tapqan ellerde 5.2 balliq yer teshresh bolsa nahayiti normal bir hadise bolup, bundaq kichik tiptiki yer tewreshlerde asasi jehettin ziyan körülmeydu, chünki olturaq öylerning hemmisi 7 – 8 balliq yer tewreshkimu berdashliq bereleydighan derijide puxta yasilidu.

Sherqiy Türkistan rayonida 6 – 7 balliq yer tewreshlerdimu köpligen insanlar hayatidin ayrilip, öy – makanliri tüzlünüp xaniweyran bolmaqta, chünki Uyghur déhqanlirining qoro – jaylirining köpünchisi lay – kesektin sélinghan.

2) Sherqiy Türkistan Xelqining Hayati Qilning Üstide

( Yuqurda : xeterlik gaz turobbiliri heqqide Tengritagh torida élan qilinghan resimler )

< Tengri tagh tori > da 3 – ayning 4 – küni élan qilinghan bir inkastin melum bolushiche, Xitay hökümiti teripidin < gheripning gézini sheriqqe yötkesh istiratigiyélik pilani > yolgha qoyulghandin buyan, Sherqiy Türkistandin Xitayning ichki ölkilirige tutishidighan nechche ming kilométirliq tebiygaz aqquzush turobbiliri berpa qilinghan bolup, bu gaz turubbilirining köp qismi ahale rayonlirini késip ötidu.

Bolupmu Uyghurlar zich olturaqlashqan jenobi rayonlarda tebiygaz we nefit turobbiliri xuddi boghmaq yilandek sheher we yeza – qishlaqlarni chirmap alghan.

Epsuski, Sherqiy Türkistanda berpa qilinghan néfit turobbilirining köp qismi ichki ölkilerdiki Xitay shirketliri teripidin chidamsiz we süpetsiz matiriyallardin yasalghini üchün, hazir gaz aqquzush turobbilirining köpligen nuxtilirida chirip yerilish we dez kétish sewebidin gaz qechish ehwalliri körülgen.

Mezkur inkasta körsütülishiche, eger bununggha jiddi tedbir qollanmisa, gaz turobbilirida partilash yaki ot kétish sewebidin chong balayi – apet we tiradigiyeler meydangha kélishi mumkin.

Nöwette Sherqiy Türkistanning tebiygaz zapas miqdari bir tiriliyon 400 milyon kup métir bolup, pütün Xitayning tebiygaz zapas miqdarining 34 pirsentini teshkil qilidu.
Ötken yili Sherqiy Türkistanda tebiygaz ishlepchiqirish miqdari 23 milyart 589 milyon kupmétirgha yétip, ikki yildin buyan ishlepchiqirish miqdari jehette Xitay boyiche birinchi orunda turup kelgen.
Sherqiy Türkistandin turobba léniyési arqiliq Xitayning ichki ölkilirige aqquzulghan tebiygazdin 300 milyondin artuq Xitay ahalisi biwaste paydilinip kelmekte.
Turobba arqiliq aqquzulghan gazning miqdari derijidin tashqiri köp bolghini üchün, eger turobba léniyéside weqe körülse yerlik xelqning hayatigha mölcherligüsiz derijide zor xewip élip kélidu.
http://bbs.xjts.cn/viewthread.php?tid=98474

3) Sherqiy Türkistanning Sheher we Yéziliridiki Ach – Yalingghachlarning Sani Ikki Milyongha Yéqin

Gerche Xitay hökümiti Sherqiy Türkistanda iqtisatning uchqandek tereqqi qilip, kishilerning turmush sewiyésining kündin – künge yuquri kötürüliwatqanliqini bolushigha teshwiq qilip kelgen bolsimu, emma bu < tereqqiyat > tin yerlik xelq hech bir nep alalighini yoq, eksiche sheher we yézilardiki ahch – yalingachlarning sani üzlüksiz köpüyüp barmaqta we Xitay hakimiyiti teripidin < ach – yalingachlar > dep atalghan bu kishilerning hemmisi digüdek Uyghurlardin ibaret.

Mesilen, < Xin hua axbarat tori > ning 3 – ayning 3 – küni Ürümqidin bergen xewiride körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistanning yézilirida yilliq kirimi 700 yuandin töwen bolghan ach – yalingachlarning omomi sani 1 milyon 298 ming neper iken.
Sheherlerdiki ach – yalingachlarning omomi sani bolsa 638 ming neper iken.
Bularning hemmisi teray dise yeri yoq, qilay dise ishi yoq, soda – sétiq qilay dise desmayisi yoq atalmish < éshincha emgek küchliri > idi.

Eslide pütmes – tügimes tebiy bayliqlargha tolghan, nefit, gaz, kömür, altun, ashliq, paxta ishlepchiqirish jehetlerde Xitayning asasliq bazisi we jan tomurigha aylanghan Sherqiy Türkistandek bir göher ziminning igiliri hisaplanghan Uyghurlarning bügün bu halgha chüshüp qélishi, bu rayonni 60 yildin buyan konturolliqida tutup turghan kommunist Xitay hakimiyiti üchün zor bir nomus idi.
Chünki Xitay hakimiyitining adaletsizlerche sömürüsh, talan – taraj qilish siyasiti Uyghur déhqanlirini bu halgha chüshürüp qoyghan idi.

http://www.tianshannet.com/news/content/2009-03/04/content_3877452.htm

4) Sherqiy Türkistanda Nahiye Derijilik Rehbiri Kadirlarning 70 Pirsentidin Köpireki Xitay

< Xin jiang géziti > de élan qilinghan sanliq melumatlarda körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistandiki memuri organlarda wezipe ötewatan rehbiri kadirlar ichide Xitaylar mutleq köp salmaqni igelleydu.
Sherqiy Türkistanda partiye teshkilatlirining 90 pirsentidin köpireki Xitay bolup, eslide < Milliy teritoriyélik aptonomiye qanuni > ning munasiwetlik belgilimisi boyiche memuri organlarning rehberliri asasen yerliklerdin teshkil tepishi lazim idi.
Emma Xitaylar her derijilik memuri organlarning rehberlik qatlimidimu asasi salmaqni teshkil qiliwalghan.
Mesilen, hazir Sherqiy Türkistandiki her derijilik memuri organlarning rehberlirining 60 pirsenti, nahiye we bashqarma derijilik kadirlarning 72 pirsenti, nazaret we wilayet derijilik rehbiri kadirlarning 65 pirsenti Xitaylardin ibaret.

Dimek, partiye hoqoqila emes, memuri hoqoqmu pütünley Xitaylarning qolida.

Hökümetning resmi istatiskilirida bügün Sherqiy Türkistandiki Xitaylarning sani 8 milyon 239 ming 300 neper bolup, omomi noposning peqetla 39.33 pirsentini teshkil qilidu.

Uyghurlarning sani 9 milyon 650 ming 600 neper bolup, omomiy noposning 46.06 pirsentini teshkil qilidu. Emma Uyghurlarning rehberlik qatlimida igelligen nisbiti 10 pirsentkimu barmaydu.

http://www.xjdaily.com.cn/news/xinjiang/309911.shtml