Uchur we Tehlil

1) Xitaylar Bayram Shatlighida, Uyghurlar Dolet Terror Tehdidi Astida

"Yaxin" torining mushu ayning 25 – künidiki xewiridin melum bolishiche Xitay höküméti, Chaghanning aldida Sherqiy Türkistanning jenubida keng kölemlik herbi manwer ötküzgen bolup, bu manwerni Sherqiy Türkistanliq térorchilargha qarshi turush manwéri dep atighan. Xitay höküméti chaghanning aldida xalighanche adem tutush bilenla cheklinip qalmay manwer arqiliq bir tereptin eskerlirini chéniqturmachi bolsa yene bir tereptin Uyghur ahalillirige heywe körsetmekchi bolghan we shundaqla Sherqiy Türkistandiki köchmen Xitaylarning könglini tindurmaqchi bolghan. Ziyaritmizni qobul qilghan bir Xitay köchmeni muxbirimizning soaligha jawap bérip, nahayiti körengligen halda: “ Uyghurlar aghzinimu midirlitalmaydu, Zhongu shunche küchlük tursa uning üstige hemmila yerde bizning eskerlirimiz bar, esker we saqchilarning asasi nishani Uyhgurlar” digen. Bugunki Kunde Sherqiy Türkistanda Xitaylar buzup chechip yep ichip bayram qiliwatqanda, Uyghurlar dölet terorlughi astida hatirjem bir birige qarashqimu pétinalmay yashimaqta, ach yalingachliqta qeliwatqan bolsimu, Uyghurlar üchün chaghanda kochigha chiqishmu qiyingha toxtimaqta.

2) Qorchaq Reyis Nurbekrining Chaghanliq Xoshamiti

< Tian shan tori > ning xewer qilishiche, 1 – ayning 23 – küni Ürümqide < aptonom rayon > ning partiye, hökümet, armiye we < Bing tuan > ning yuquri derijilik emeldarlirining qatnishishi bilen chaghanliq chay ziyapiti ötküzülgen bolup, qorchaq reyis Nurbekri ziyapette qilghan nutqida, atalmish < 3 xil küchler > ge zerbe bérishni dawamliq kücheytip, jemiyetning muqimliqini saqlashni we milletler ittipaqliqini kücheytip, Xitay xelq jumhuriyitining qurulghanliqining 60 – yilliqini daghdugha bilen kütiwelishni tekitligen.

Xitay hakimiyiti teripidin < 3 xil küch > dep atalghanlar bolsa emiliyette özlirining milliy heq – hoqoqlirini we insani qedir – qimmetlirini telep qilghuchi we Xitayning zulmigha qarshi chiqquchi uyghurlar bolup, shunga Nurbekrining < 3 xil küchlerge zerbe bérish > digini, mahiyette Uyghur xelqighe zerbe bérish digenliktur.

3) Sherqiy Türkistandiki Ach – Yalingachlarning Sani Heqqide

< Xin hua axbarat tori > ning 1 – ayning 25 – küni xewer qilishiche, nöwette Sherqiy Türkistanning sheherliridiki < töwen kapaletlik ayililer > ning sani 638 ming 195 neper, yézilardiki < töwen kapaletlik déhqan ayililer > ning sani 1 milyon 300 ming 926 neper, < 5 te kapaletlik ayililer > ning sani 108 ming 88 neper.

Xitayning belgilimisi boyiche, yilliq kirimi 700 yuandin töwen bolghan we ach – yalingachliq ichide yashawatqan kishiler, < töwen kapaletlikler > dep atilidu.

Wetendin kelgen uchurlardin melum bolushiche, nöwette Sherqiy türkistanda hökümet teripidin < töwen kapaletlik ayililer > dep bekitilgenlerning hemmi digüdek uyghur déhqan ayililiridin ibaret.
Yuqarqi sanliq melumatlar ishenchisiz bolup, mesilen ötken yili < Tian shan tori > da élan qilinghan bir xewerde, peqetla jenoptiki Atush, Qeshqer we Hoten qatarliq 3 wilayetnila 1 milyon 500 mingdin artuq < töwen kapaletlik ayile > barliqi xewer qilinghan idi.

http://www.tianshannet.com/news/content/2009-01/26/content_3811205.htm

4) Amsterdam Shehride Mahmut Qeshqiri Xatirlendi

2009-yili 1-ayning 25-küni Türk qirindashlar Gollandiye paytexti Amsterdam shehride yighilish élip bérip, Mahmut Qeshqiri'ning toghulghinigha 1000 yil bolghinini xatirlidi. Bu yighingha Türk we Uyghur qirindashlardin bolup 200 ge yéqin kishi qatnashti.

Mahmut Qeshiqirining tughulghan künige atilip teyarlanghan Uyghur naxsha-usulliri orunlandi , yeni ataqliq naxshichi Aygul, Zeynidin we Arafat qatarliqlar numur körsetti. Gollandiyede turushluq Memtimin Hajim ulugh alim Mahmut Qeshqirini mediyligen shierini oqup ötti.

Mustafa ependim Mahmut Qeshqirining qisqiche terjimalini we uning ataqliq tilshunas alim ikenlikini tunushturup ötti.
Türk konsulxanisining bash elchisi Mahmut Qeshqirigha bolghan hörmet sözini bildürüp ötti.

Türk qirindashlarning qurulma bashlighi we tarixshunas alimi Sükrü Akalin söz qilip Mahmut Qeshqirining 1008 - yildin 2008-yilghiche bolghan arlixtiki pütün tarixiy dewrini eslep ötti, Shundahla Mahmut Qeshqirige shaér, yazghuchi, tilshunas, jughrapiyechi, tarixchi we astornomiye tetqiqatchisi dep yuqiri bahalar bilen tonushturush élip bardi.

Yighin axirida Gollandiyede yashawatqan Türki xelqler özlirining kansirt numurlirini kösetti. 
.