|
Xitay Hakimiyiti 2009 – Yili Ichide Atush, Qeshqer we Hoten Wilayetliridiki
Yézilarda 1237 Xitayche Yesli Qurmaqchi
Xitay merkizi hökümiti, < qosh tilliq yesli > dep atalghan we mexsusla
Uyghur dehqanlirining perzentliri üchün tesis qilinidighan Xitayche yesli
qurulushi üchün 3 milyart 800 milyon yuanlik meblegh ajritishni qarar
qilghan.
< Tian shan tori > ning xewer qilishiche, Xitay hakimiyiti bu yil ichide
Jenoptiki Atush, Qeshqer we Hoten rayonliridiki yézilarda Uyghur ösmürliri
üchün yengidin 1237 < qosh tilliq yesli > dep atalghan Xitayche yesli qurup
chiqishni we 2012 – yiligha qeder pütün rayon boyiche yerlik ösmürlerning
atalmish < qosh tilliq yesli > dep atalghan bu Xitayche yeslilerge kirish
nisbitini 85 pirsenge yetküzüshni pilanlighan.
Xitay hakimiyitining Uyghurlargha qarita < qosh tilliq oqutush > siyasitini
omomiy yüzlük yolgha qoyghan keyinki bir qanche yil ichide, Uyghur milliy
ma'aripini Xitaylashturush jehette basqan ghayet zor qedimi, weten ichi we
sirtidiki Uyghurlar arisida qattiq endishe peyda qilmaqta.
Mesilen Xitay metbuatlirida körsütülishiche, hazirgha qeder Sherqiy
türkistandiki milliy ottura – bashlanghuch mekteplerde tesis qilinghan <
qosh tilliq oqutush sinipi > ning sani 5000 din köpirekke, bunungda
oquwatqan milliy oqughuchilarning sani 150 ming neperge yetken.
2004 – yilidin, 2008 – yiligha qeder Sherqiy türkistanda Xitay mekteplirige
qoshuwétilgen milliy ottura mekteplerning omomiy sani 891 bolup, hazir
Sherqiy Türkistanda mewjut milliy ottura – bashlanghuch mekteplerning
hemmisidila oxshimighan derijide < qosh tilliq oqqutush > yolgha qoyulushqa
bashlanghan.
Xitay hakimiyiti sheherlerde qanat yaydurghan < qosh tilliq oqutush >
siyasitide zor ilgirlesh hasil qilghandin keyin, nishanini Uyghur
yézilirigha qaratti we qiqsighina bir – ikki yil ichide bu jehettimu chong
sekrep ilgirlesh hasil qildi.
< Ürümqi kechlik géziti > ning xewiride körsütülishiche, Sherqiy Türkistanda
mektepke kirish aldida turghan yerlik ösmürlerge qarita tesis qilinghan
atalmish < qosh tilliq yesli > lerning sani 2982 ge, unungda oquwatqan
ösmürlerning sani bolsa 930 ming neperge yetken.
Héch shübhisizki, Xitay hakimiyitining atalmish < qosh tilliq siyasiti >
bolsa, Uyghurlarni küchlük endishige seliwatqan eng mohim mesililerning biri
bolup, chetellerdiki uyghur siyasi paaliyetchilirila emes, hetta xelqaraliq
kishilik hoqoq teshkilatlirimu Xitay hakimiyitining bu siyasitini,
Uyghurlarni Uyghurlarning milliy ma'aripini Xitaylashturup, axirida pütün
Uyghur millitini atsimilatsiye qilip yoqutush pilanidin ibaret > dep
qarimaqta we bu jehette Xitay hakimiyitini izchil türge eyiplesh bilen birge,
Xitayni bu siyasitidin waz kechishke ündep kelmekte.
.
|
