Uchur We Tehlil

1) Xitay Öliwatqan Hemrahlrini Yölimekte

Xelqara metbuatlargha asaslanghanda, Xitay presidenti Hu Jin Tao düshenbe küni yeni mushu ayning 17 - küni Cubagha yétip kelgen bolup, ikki döletning dostluq we ixtisad muamilisini téximu yuquri pellige kötergen. Xitay hökümiti Venezuela'din qalsa Cubaning ikkinchi chong soda shériki bolup, yiligha 2.7 millyart soda kélishimi bar. Xitay asasliqi Cubadin sheker we néefit import qilip Cubagha yer tewreshke chidamliq öy sélish materialliri qatarliq pishishiqlap ishlengen materiallarni kirguzidu. Cuba 1991 – yiligha kelgiche sabiq Soviet hökümiti teripidin yeqindin yardem we qorushqa ériship kelgen bolup, Soviet hökümiti yimirilgendin kéyin yardemchisiz qélip gumran bolushqa yüzlengen idi. Xitay hökümiti öliwatqan kommunizimni qayta tirildürüsh meqsidide gumran boliwatqan hemralirini yöleshni muhim pilanlirining biri süpitide jari qildürüshqa bashlidi. Emma Cuba siyasi jehettila emes ixtisadi jehettimu merkezdin bashqurush siyasitini qollinidighan bolup, Xitayning ixtisiadi jehette kapitalizimgha méngish strategiyési Cubada mewjut emes. Xewerlerge qarighanda Cuba bundin kéyin Xitayni ülge qilip ixhtisadi jehette kapitalizimgha qarap méngishi mumkin.

2) Tibet Qandaq Yol Tutushni Qayta Oylashmaqta

Resim AP ning

AFP ning mushu ayning 18 – künidiki xewirige qarighanda 500 din artuq Tibetlik Hindistandiki Tibetning sürgündiki hökümiti ishhanisida “Dalailamaning yolini tutup aptonomiyeni qolgha kelturush üchün tirishish kerakmu yaki uzul kesil musteqqiliq devasi qilish kerakmu” digen temida munazire ve muzakire élip barmaqta iken. Dalai lama bu qetimqi yighilishqa qatnashmighan bolup, u otken ayda Xitay bilen élip berilghan söhbetning meghlubiyetke uchrighanlighini, egeshkuchillirining Tibetning teghdiri toghrisida bash qaturishini telep qilghan idi.

Gerche ottura yol tutush bilen musteqilliq telep qilish ottutrisidki munazire alliqachan bashlanghan bolsimu, bezi xeverlerdin qarighanda Dalay tutup kelgen ottura yoldin birdin waz kechip, yéngi system turghuzush Tibetlikler üchün qiyingha tohtimaqta iken.

3) Xitayning Gensu Ölkiside 1000'din Artuq Adem Hökümet Binasigha Hujum Qildi

Xitay metbuatlirining xewer qilishiche 11- ayning 17 – küni yeni dushenbe küni, Gensu ölkisining Longnan yézisida 1000 artuq déhqan köchigha chiqip namayish qilip hökümet binasigha hujum qilip 60 tin artuq hökümet emeldarini yarilandurghan. Weqening kélip chiqish sevebi Xitay hökümet dairilliri puqralarning öy we yerlirini qalaymiqan tartiwélip yol yasash bahanisida köchüshke mejburlighanliqtin we héchqandaq tölem bermigenliktin kélip chiqqan bolup, ghezeplengen puqralar höküment bibasigha , saqchi motorsikiletliri we welsipitlirige ot qoyghan saqchilargha tash étip mashina eyneklirini chaqqan. Xewerlerge qarighanda Xitay puqraliri teripidin bu xil topilang dawamliq yüz bérip turidighan bolup, bular peqet amma bilen hökümet emeldarliri otturisidiki shexsi ziddiyet süpitide bir terp qilinidiken. Emma Sherqiy Türkistanda bolsa, kochigha chiqip namayish qilish we yaki Xitay hökümet siyasitige qarshi piker qilish cheklengen bolup, herqandaq shekildiki naraziliq bildürüsh herkiti isyasi jinayet süpitide bir terep qilinip éghir jazagha tartilmaqta.