Xitayning Uyghur we Tibetliklerge Qaratqan Irqiy Ayrimichiliq Siyasitining
Janliq Ispati
Nöwette Uyghurlar meyli Xitayning ichki ölkilerde bolsun yaki Sherqiy
Türkistanning özide bolsun eghir irqiy ayrimichiliqqa uchrimaqta web u xil
irqiy ayrimichiliq kündin - kün’ge eghirlashmaqta.
Yeqinda Beijingdiki bir mehmanxana aldigha yerlik saqchi idariliri teripidin
mundaq bir wiwiska esilghan:
Jiddi Uqturush
Herqaysi memuri rayonlardiki mehmanxana, munchixanilar diqqitige:
Jamaet Xewpsizlik tarmaqlirining telibige asasen, bügündin bashlap Xeydian
rayonidiki herqaysi mehmanxana, munchixanilargha chüshken „Tibet,
Uyghur“larning kimliki qaatiq tekshürilishi, shundaqla saqchilargha melum
qilinishi kerek……qatarliqlar yezilghan.
Bu Xitaydiki qanunni ijra qiliwatqan orunlarning Tibet, Uyghurlarni
omumyüzlük, tekshürüsh heqqide qaritiwatqan ashkara uqturushi. Bundaq
uxturushlar Xitayning ichkiri ölkiliridiki herqaysi sheherliride uchraydu.
Bu xil milliy kemsitish we irqiy ayrimichiliqlar Xitayning ichki
ölkiliridila emes, Uyghurlarning öz yurti bolghan Sherqiy Türkistandimu
eghirlashmaqta. Bolupmu Xitayda Olimpik axirlashqandin keyin, Uyghur Aptonom
Rayonida atalmish „üch xil küchler“ge qarshi hayat-mamatliq jeng elan qilip,
pütkül Sherqiy Türkistan miqyasida omumiy heriketni bashlidi. ETIC ning
wetendin alghan xewirige qarighanda hazir mesjidlerge kameralar
orunlashturulghan bolup, mesjidlerning imamlirini biwaste hökümet belgilesh,
mesjidlerde xutba ornigha kompartiyeni medhiyeleydighan höjjetlerni oqushni
imamlargha wezipe qilinghan. Her bir mesjidlerge Xitay hökimiti teripidin
mexsusu boghaltirlar qoyulghan bolup, mesjidlerge toplinidighan
fitri-zakatlarmu hökümet teripidin bir tutash bashqurush yolgha qoyulidiken.
Hazir pensiyege chiqqan Uyghurlarningmu dingha etiqat qilishqa ruxset
qilinmaydighan bolup, orunlashturulghan kameralar arqiliq, kimning
mesjidlerge kirip-chiqiwatqanliqi, hetta ularning xutbida oquliwatqanqan
Xitay kompartiyesige dair höjjetlirige bolghan chirayidiki
özgirishilirigichimu küzitilidiken. Keng Uyghur jamaiti buninggha qattiq
narazi bolmaqta. Emma Xitay hökümiti herqandaq shekildiki naraziliq we
qarshiliqlarni peqet „üch xil küchler“ katigoriyisige kirgüzüp basturmaqta.
|