Nöwette Ötküziliwatqan < Hoten Qashteshi Mediniyet Bayrimi > ning Ichki Yüzi

< Tian shan tori > ning xewer qilishiche, 9 – ayning 6 – küni 5 – nöwetlik < Hoten qashteshi mediniyet bayrimi > resmiy bashlanghan bolup, bu qetimqi bayramgha rayon ichi we sirtidin, shundaqla chetellerdin köp sanda sayahetchi, sodiger we karxanichi teklip qilinghan.

Xitay metbu’atlirida körsütülishiche, < Hoten qashteshi mediniyet bayrimi > ni ötküzüshtiki meqset, Hotenning iqtisadini tereqqi qildurush we yerlik xelqning turmush sewiyesini yuquri kötürüsh iken.

Epsuski Hotendin kelgen bezi inkaslardin melum bolushiche, atalmish < Hoten qashteshi mediniyet bayrimi > élip berilghan 5 yildin buyan, Hoten xelqining ayile iqtisadida yaxshilinish uyaqta tursun, yerlik Uyghurlarning, bolupmu Uyghur dehqanlirining turmush sewiyesi teximu berbatlashqan.

Bu < bayram > yolgha qoyulghandin buyan, Hoten qashteshini qezish we setish hoqoqi pütünley Xitaylar we Xitay shirketliri teripidin monopol qiliwélinghan bolup, esirlerdin buyan qashteshi sodisi we hüner – senitige tayinip ayile iqtisadini qamdap kelgen yerlik xelqning bu hayatliq yolimu Xitay hakimiyiti teripidin tosup qoyulghan.

Hemmimizge melum bolghinidek, Uyghurlar eng köp toplushup olturaqlashqan Hoten Rayoni, xelqining ishchanliqi, tebiy bayliqlirining molliqi bilen Sherqiy Türkistanning Göher makanlirining biri, bolupmu Hotenning Qashtéshi, qolda tuqighan yerlik gélimi we etlisi dunyagha meshhur.

Kéyinki yillardin buyan Xitay hökümiti teripidinmu Hotenge ajayip esil namlar bérilip kélinmekte.

Mesilen, 2004 – yili Xitay hökümiti teripidin < Qash Téshi Padishaliqi > dep nam bérilip, shu yildin etibaren daghdugha we heshem bilen < Hoten qashtéshi mediniyet bayrimi > ötküzülüshke bashlanghan idi.

Xitayning statiskisida körsütülishiche, 2004 – yilidiki tunji nöwetlik qashtéshi bayrimida Xitay we chetellik sodigerlerning mexsus Qashtéshigha salghan meblighi 109 milyon yuan bolghan bolsa, hariz texminen bir milyart yuange berip yetken.

Bundin bashqa yene 2006 – yili 8 – ayning 25 – küni < Xitay toqumuchiliq jemiyiti > teripidin Hotenge < Meshhur qol gilimi Shehri > dep nam bérilgen idi.

Hökümetning statiskilirida körsütülishiche, Hotenning qolda toqulghan gilemliri Yawropa, Amerika qit’eliride, Shanggang we Awminlarda setilidiken.

Hoten wilayitide 80 pirsent ayilide gílem toqulidiken we gilemning yilliq setilish sommisi 100 milyon yuange yetip baridiken.

Undin bashqa yene Hotenning Dehqanchiliq we charwichiliq jehetlerdimu alahide tereqqi qilghanliqi bir emiliyet.

Xitay hökümiti teripidin elan qilinghan yuqarqi statiskilirigha tayanghandimu bügün Hoten Xelqi iqtisadi kirim we turmush sewiyesi jehette Sherqiy Türkistan boyiche aldinqi qatarda turushi lazim idi, emma riyalliq del bunung eksini körsütüp turmaqta. Chünki nöwette Hoten rayoni Sherqiy Türkistan boyichila emes, Hetta pütün Xitay boyiche eng namrat rayonlarning biri bolup, yerlik Dehqanlarning kishi béshigha toghra kélidighan yilliq sap kirimi 1000 yuangimu barmaydu, eksiche keynige dessep barmaqta.

Bunung sewebi shuki, gerche Hoten, < Qashtéshi Padishaliqi >, < Meshhur qol gilimi shehri > we < Etles makani > bolsimu, emma yerlikXelq teripidin ishlepchiqirilghan mehsulatlarning hemmisini Hökümet tarmaqliri we Xitayning ichkiri ölkiliridin kelgen hayankeshler monopol qiliwalghini üchün, ular yerlik Xelqning qenini shorap, mehsulatlirini bikarning ornida setiwélip, bichare xoten helqighe nep bermey kelgini üchün, ularning chapinimu tizidin ashmay kelmekte. Hotende her yili köpligen Uyghur yashliri öz makanlirini tashlap, bashqa yurtlargha berip medikarchiliq bilen tirikchilik qilishqa mejbur bolmaqta.

Mesilen, < Xinjiang xelq radio istansisi > ning bir xewiride körsütülishiche, hökümet tarmaqlirining seperwer qilishi we bezi emgek mulazimet shirketlirining orunlashturushi bilen, Hotenning Qaraqash nahiyesidin Xitayning Bei jing, Shang Hai, Hu nen, Cheng du, Wu han qatarliq ölke we sheherlirige berip mexsus kawapchiliq bilen shughulliniwatqan Uyghur dehqanlirining sani 12 minggha berip yetken.

Mezkur xewerde yene, 2007 – yili 10 – aygha qeder, Qaraqash nahiyesining özidinla bashqa yurtlargha medikarchiliqqa chiqqan Uyghur dehqanlirining sanining 100 ming adem qetimgha yetkenliki, bularning xéli köp qismining Xitayning ichki ölkilirige ishleshke barghanliqi bayan qilinghan.

Dimek, atalmish < Hoten qashteshi mediniyet bayrimi > ning yerlik xelqqe biraz paydisi tekken bolsa idi, bügün Hotendiki milyonlighan Uyghur dehqanliri namratliq ichide jan talashmighan, 100 minglighan Uyghur yurt – makanlirini tashlap bashqa yurtlargha, hette Xitayning ichki ölkilirige < yitimchi > bolup berip xorluq we azap chekmigen bolatti.