Shinjangdiki Tuyuqsiz Hujum Qilish Weqelirini Chet'eldiki Shinjang Musteqilliqchi, Térrorluq Teshkilatliri Qutratquluq Qilip Keltürüp Chiqardi

Aptor: Ya Wei

Washin'gton

2008 – yil 8 - ayning 13 – küni

IZAHAT: bu yazma, hazir Amérikining Washin'gton shehride yashawatqan Xitay muxbiri Ya Wei teripidin yézilghan bolup, aptor uchchigha chiqqan milletchilik noxtneziri boyunche, Xitay kommunist térror guruhi teripide turup mesililerni tehlil qilghan we yazghan, terjime qilish jeryanidimu , uning qollan'ghan söz- atalghulirini öz boyunche terjime qildim. Meqset özini Xitay démokratchisi dep atiwalghan Ya Wei'ning heqiqiy eptibeshérisini oqurmenlerning chüshiniwélishi üchün yazmini öz eyni terjime qilip hozorungizlargha sundum. Köchürgeysizler!

Mesilen: Shinjang, Shinjang musteqilchiliri. Chet'eldiki térror teshkilatliri, Sherqiy Türkistan térror teshkilatlar. térror hujumliri ....qatarliqlar.
Terjimandin.

Yazma mundaq bashlinidu

Junggo bilermenliri bir nechche kündin béri Shinjangda yüz bergen bir yürüsh tuyuqsiz zerbe bérish weqesini : chet'eldiki Shinjang musteqilchiliri hemde térror teshkilatlirining qutritishi bilen yüz bergen,- dep xulasselewatidu. Lékin Uyghur bilimdarliri bolsa bu xil qarashni ret qiliwatidu.

Bash shtabi gérmaniyening miyunxin shehridiki dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshad reshid seyshenbe küni: Kuchardiki Uyghur qérindashlirimizning teminligen xewirige qarighanda, Shinjang rayonida yüz bergen bir yürüsh partlitish weqeliridin kéyin Junggo saqchi dairiliri 90 din artuq kishini qolgha alghan hemde ulerni qamaqqa élip qiyinap jazalighan,- dep bayan qildi.

Kuchar nahyisining hakimi Yüsüpjan Memet, Dilshad Reshidning sözide pakit burmilan'ghan,- dep uni eyiblidi . Lékin hökümet dairilirining rasttinla shundaq tutqunning bolghan bolmighanliqi heqqide ishenchlik bir néme démidi.

Beijing olimpik guruppisi ijraiye komitétining muawin reisi qoshunche bash katipi Wang Wei partlitish weqeliri heqqide toxtilip: Sherqiy Türkistan bölgünchi unsurliri Shinjang rayonida, Junggodin bölünüp chéqip kétish herikitini zadila toxtatqini yoq, ular belkim olympik tenterbiye herikitidin paydilinip tesir dairisini mushu yergiche kéngeytishi mumkin,- dep körsetti.

Olympik bashlinishtin burun we olympik mezgilide , Shinjang rayonida uda bir nechche qétim zorawanliq tuyuqsiz hujum qilishtek weqelerni sadir qildi, deslepte, 4 - awghust küni Qeshqer shehride zorawanliq partlitish weqesini sadir qildi, andin 10 - awghust küni Kuchar nahyiside yene bir yürüsh partilitish weqesini sadir qildi, 11- awghust küni Qeshqer Yéngisheherning Yamanyar yézisida yene adem öltürüshtek qatilliq weqesini sadir qildi. Junggo dairiliri, Shinjangda yüzbergen bir yürüsh partlitish zorawanliq herikitini térrorluq heriket ,- dep békitmekte.
Shundaqla bu bir yürüsh heriketlerning hemmisining- chet'eldiki Shinjang musteqilliq teshkilatliri bilen Sherqiy Türkistan térror teshkilatlirining baghlinishi bar, - dep jakarlidi.

Junggo hazirqi zaman xelq'ara munasiwetler tetqiqat institutining térrorézimgha qarshi tetqiqat merkizining mudiri Li Wei'ning qarishiche: bu qétimqi yüzbergen 3 qétimliq heriket bilen 90 - yillardiki Shinjang musteqilchi küchlirining Junggoda élip barghan térrorluq heriketliri we ulerning zerbe bérish nishanisi oxshiship kétidu,- dep körsetti.
U yene mundaq deydu: birinchisi - adettiki xelqni nishan'gha alghan, mesilen, Ürümchidiki aptobus partlitish weqesi.
Ikkinchi nishani jem'iyet amanliqini qoghdawatqan we amanliqini qoghdawatqan kuchlargha qaritilghan.
Üchinchi nishan, yerliktiki bir qisim asasi qatlam kadirlirigha qaritilghan. Bu qétimqi Qeshqer, Kucharda yüzbergen térrorluq heriketlerning hemmisi yuqiriqi heriketler bilen oxshiship kétidu. Asasliqi Shinjangning jem'iyet bixeterlikini qoghdawatqan qanunni ijra qiliwatqan kuchlargha qaritilghan, yeni quralliq saqchi qisim bilen gong'an qisimlirigha qaritilghan.
Li Wei yene mundaq deydu: bu qétimqi térrorluq heriketni asasliqi Junggo'diki azsandiki, chet'eldiki Sherqiy Türkistan térror teshkilati bilen Shinjang musteqilchi kuchlirigha hésdashliq qiliwatqan we ularni qollawatqan kishiler qilghan. Bular asasen tashqiridiki ikki chong kuchning tesirige uchrighan.
U yene mundaq deydu: birsi Sherqiy Türkistan Islam Herikiti teshkilati bilen Sherqiy Türkistan Azadliq teshkilati bolsa yene Sherqiy Türkistan Informatsion Merkizini öz ichige alghan chet'eldiki paaliyet qiliwatqan térror küchliridur. Undin bashqa yene ular chet'eldiki Rabiye Qadir we Dilshad Reshidlar bashchiliqidiki Dunya Uyghur Qurultiyi küchlirining qutratquluqighimu uchrighan.

Biz körüp turuptimizki, ularning weten ichidiki qollighuchiliri we hésdashliq qilghuchilirigha qiliwatqan qutratquluqi we azdurush yolliri asasen ikki xil. Bizning pash qilghan délolirimizning mahiyitidin qarighanda shundaq inkas chiqiduki, ular bir qisim tayanchilarni weten ichige kirgüziwatidu, ular arqiliq weten ichidin tallighan kishiliri arqiliq ichkiri tashqiri munasiwet ornitip, weten ichide dawamliq adem toplap yétishtürüp, bir qisim kishilerni teshkillidi.
Undin bashqa yene bir yoli bolsa, internet torliri arqiliq yaki bashqa zamaniwi alaqilishishi üsküniliri arqiliq weten ichidikilerni qutritish we ularni azdurudi.
Türkiye Anqere unversitisining hazirqi zaman Uyghur edebiyati tetqiqatchisi Dr. Erkin Emetning qarishiche, yéqindin béri , Shinjangdiki zerbe bérish nishani asasliqi quralliq saqchi qisimliri bilen Gong'an saqchi qisimlirigha qaritilghan bolup ularning Junggo kommunist hakimiyitige qarshi élip bériwatqan zerbe bérish usulida bu qétim özgirish boldi.
Uyghurlarning köp qismi junggo kommunistliri bizning zémninimizni bésiwalghan, bu zémin ezeldin bizning, 1955 –yili shinjang Uyghur aptonom rayoni qurulghandin kéyin, Junggo hökümiti bizge xéli hoquqlarni bergen idi, yéqinqi 11- séntebir weqesi yüz bergendin kéyin Junggo kommunistliri bizge bergen hoquqlirini tartiwaldi, insanlarning eqelliy hoquq menpeetlirigimu Uyghurlar érishelmidi, shuning üchün bu weqelerning sadir bolishida yenila Junggo kommunist hakimiyiti jawabkar bolishi kérek ,- deydu.

Chet'eldiki térrorizimgha qarshi mutexessislerning qarishiche, Qeshqerdiki yaki Kuchardiki hujumining élip bérilish usulidin qarighanda, bolupmu partlatquch bombining yasilish usulidin qarighanda, bu qétimqi bir yürüsh partlitish hujumi bilen chet'eldiki térror teshkilatlirining baghlinishi yoq, bu heriketlerning sadir bolishi peqet Uyghurlarning Junggo kommunist hakimiyitining Shinjangdiki qolliniwatqan basturushi siyasitining chidighuchiliki qalmighanliqidin kélip chiqqan dep qarashqa bolidu,- dep körsetti.

Pakistandiki Junggo mesiliri boyunche bir alim, muxbirlarning ziyaritini qobul qilghanda mundaq dégen:
- Shinjangda yüz bergen bir qatar partlitish heriketlirini xelq'ara térrorizm herikiti bilen birleshtürüp qarashqa toghra kelse, aldi bilen musteqil ishenchlik xewer bolishi kérek , mundaq bir sharait bolmay turup, Shinjangdiki yüz bergen weqelerning heqiqiy mahiyitini aldirap békitishke bolmaydu. Békitishte toluq ispatni kütüsh kérek.

Undin bashqa yene, Junggo hazirqi zaman xelq'ara munasiwetler tetqiqat instituti térrorizimgha qarshi tetqiqat merkizining mudiri Li Wei'ning qarishiche, Shinjang rayonida yüzbergen térrorluq heriket Beijingdiki élip bériliwatqan Olympik herkitige we bashqa sheherlerde élip bériliwatqan tenterbiye paaliyetlirige biwasite tesir körsitelmeydu, chünki térrorchilarning asasliq heriket dairisi jenubi Shinjang rayoni , ' ular térrorluq heriket dairisini ichkiri ölkilerge kéngeytse ulerni qollaydighan we hésdashliq qilidighan kuch asasi yoq.
Lékin, Li Wei'ning diyishiche, Olympik mezgilide, Shinjang rayonida zorawanliq zerbe bérish heriketliri yene üzülmey sadir bolishi mumkin. Bu xil ehwal choqum xelq'ara medya - axbaratchilirining diqqet étibarini qozghishi , shundaqla Shinjang rayonining muqimliqigha choqum yaman tesirlerni keltürüp chéqishi mumkin .

Terjimandin.
2008 –yil 80 ayning 13 – küni.
Shwétsiye- Abdurshid Haji Krimi