Uchur We Tehlil

1) Shiwitsiyde Xitayning Ürümchi We Qeshqerdiki Qanliq Basturushigha Qarshi Namayish Ötküzüldi

13 - iyul yekshenbe Shiwitsiyede yashawatqan Uyghurlar yerlik waxti sa-et 13:00 tin 15:00 kiche Xitay elchixanisi aldida Xitay hökümitige qarshi namayish élip bardi.

Mezkur namayish Shiwitsiye Uyghur komititining urunlashturshi bilen Shiwitsiye Uyghur mu-arip uyushmisining hemkarliqida élip berilghan bulup Shiwitsiye Uyghur komititining mes-uli Abdushurkur ependim mezkur namayishning mehsiti toghurluq toxtulup, Xitay hökümitining olimpik harpisida Uyghurlargha qaratqan qanliq basturush siyasitini teximu kucheytip wetinimiz Sherqiy Türkistanning qeshqer wilayitide 20 Uyghur mehbusqa sot echip ularning bir buluklirige ulum jazasi, bir buluklirige muddetsiz qamaq jazasi we bir buluklirige muddetlik qamaq jazasi bergenligi, yene wetinimizning paytexti urumchi shehride toplinip oz dini mediniytini ugunuwatqan qulida tumurning sunuqimu yoq Uyghur yashlarning qorosigha besip kirip ularning 5 ni nex meydanda étip tashlap qalghanlirini tutqun qilghanliq munasiwiti bilen dunya Uyghur qoroltiyning yolyurqigha asa-sen bu namayishni teshkilligenlikini bildurdi.

namayishqa 50 dek adem qatnashqan bulup namayish intayin joshqunluq keypiyat ichide élip berildi. namayishchilar qollirida wetinimiz Sherqiy Türkistanning ay yultuzluk kok bayriqini, Xitay hökümitige qarshi shu-ar yezilghan lozunkilarni we Xitay saqchiliri terpidin tutulup élip mengilghan we étiliwatqan Uyghur yashlirining chongaytilghan resimlirini kötürgen halda ghezep nepriti bilen awazlirining pütüp kitixige qarmay her xil shu-arlarni towlidi.

Namayishta DUQ ning bayanatchisi Dilshat Reshit ependim söz qilip bu yerge yighilghan namayishchilarning wetendiki 20 milyon xelqning awazi ikenlikini ularning bizlerdin qanchilik umidlerni kütüdighanliqini eskertip namayishchilargha ozlirining zimmiside eghir wezipe barliqini his qildurush arqiliq namayishchilarni teximu janlandurdi.

Bu namayishning bashqa namayishlardin alahide bolghan terpi namayishchilar ozlirining ghezep nepriti we pütün Uyghurlarning arzusini yetküzüsh mehsitide Xitay elchixanisigha xitap qilip Xitayche, Uyghurche we Shiwische 3 xil tilda bayanat élan qildi. Bayanatta Xitay hökümitining Uyghurlarni basturup tügütüp bulalmaydighanliqi, bu qarshiliqning ewlatmu ewlat dawamlishidighanliqi, qirghinchiliq kücheygensiri qarshiliqningmu tinchliqliqtin zorawanliqqa ütidighanliqi eskertilip Xitay hökümitining Uyghurlar bilen söhbet ötküzishi kirakligi otturgha quyuldi.

Bu qétimqi namayishqa Shiwitsiye musulman yashliri birligining mes-uli Ömer ependimmu qatnashqan bulup u sözide ozining Xitay hökümiti terpidin shehit qilinghan Uyghur yashlirigha teziye bildurdi we Xitay hökümitining bu qilmishining kishilik hoquqqa xilap ikaenligini eger Xitay hökümiti bu qilmishlirini derhal toxtatmisa barliq kishilik hoquq we dimokratiyeni qibliname qilghan döletlerning olimpikni bayqut qilishi lazimliqini otturgha qoydi.

Namayishqa bashtin axiri Shiwitsiye Uyghur mu-arip uyushmisining mes-uli Abdulla ependim riyasetchilik qilip namayishning retlik we janliq ütülishige kapaletlik qildi.

Shiwitsiyedin Kurbanjan teyyarlidi

2) Xitay Xelqara Qanungha Xilapliq Qildi

AFP ning mushu ayning 13 – künidiki xewirige qarighanda, Xitay hökümti, birleshken döletler teshkilatining Sudan'gha qoral emobargo yürgüzush qanunigha xilapliq qilip, Sudangha qoral export qilghan. BBC höjjetlik flim ishliguchi grouppisining qolgha chüshergen pakitliq materiallirigha asaslanghada, Darfurda serge élinghanlarning qolidin, Dongfeng markiliq Xitay armiyisi qoralliqi tepilghan bolup bu qorallargha ayrupilan étip chüshürüshte ishlinidighan nishanlighuchi qoral ornitilghan iken. ularning mehpi nomurliri 212 Dong feng markiliq Xitay qorallirigha tewe bolup, uning üstige hemmisila Birleshken döletler teshkilati 2005 – yili Sudangha qoral embargosi yürgüzgendin kéyin, Xitaydin kirgüzülgen iken.

Xitay hökümiti Sudandin néfit sétiwalidighan eng asasliq dölet bolup, öz iqtisadi menpe’eti üchün Sudandiki qalaymiqanchiliq we qirghinchiliqni qollap kéliwatqanlighi dunya ellirini ghezeplendurmekte.

3) Xitay Hökümiti Guizhouning Weng’an Nahiyésiki Namayishqa Qatnashqanlarni Tutqun Qildi

Guizhou'diki namayish, saqchi bashlighini wezipisidin élip tashlash we nahiyilik partikom sekretarini xelqtin epu soratquzushtek usullar bilen ahiri besiqturiwétilgendin kéyin, Weng’ an nahiyiside öymu öy tutqun qilish bashlandi. Xitay metbuatlirining xewer qilishiche Hazirgha qeder 100 kishi we 39 lükchekler gruppisi namyaish jeryanida hökümet binasini we hökümet mashinillirini köydürgenlik gunahi bilen qarilinip tutqun qilindi.

Shu qétimqi namayish gerche bir ottura mektep qiz oqughuchisining öltürülüp deryagha tashliniwétilishidek enzige, Xitay saqchi dairillirining qilche perwa qilmastin, eksinche erz qilghuchilarni dumbalighanliq sewebidin kélip chiqqan bolup , ghezeplengen amma 30,000 kishige yétip hökümet binasigha ot qoyuwetken idi. Xitay hökümiti namayishqa qatnashquchilarni bir qizning naheq ölimi üchün emes belki hökümetke bolghan qarshiliqini ipadilesh üchün qatnashqan, bu hökümetke we Xitay kommunistik partiyesige qarshi turush hatalighi dep éyiplep, namayishqa qatnashquchilarni birmu bir sürüshte qilip, topilang peyda qilghuchi dep gumanlanghanlarning hemmisini tutqun qilmaqta iken.

.