Xewer Uchurlar

1) Xitayning Teqlit Qilinghan Saxte Malliri Tüpeylidin Germaniyede 70 Ming Kishi Ishsiz Qaldi

< Germaniye dolqunliri > radiosining 8 – ayning 29 – künidiki xewiride körsütülishiche, yé qinda < Germaniye soda – sana’etchiler birleshmisi > ning reyisi Martin Wansleben ependi, bir gézitning ziyaritini qobul qilip qilghan sözide, Xitaydiki zawut – karxanilarning, Germaniyede ishlepchiqirilghan towarlarni teqlit qilip yasap chiqqan saxte mallarni Yawropa bazarlirigha qanunsiz kirgüzishi sewebidin, Germaniyede texminen 70 ming kishining ishsiz qalghanliqini bayan qilghan.

Martin ependi yene, texnik oghrilash we teqlit qilinghan saxte towarlarni ishlepchiqirish sewebidin hazir dunya ellirining yiligha 200 milyon euro ziyan tartiwatqanliqini, egerde Xitay hökümiti meblegh salghuchilarning menpe’etige hörmet qilmaydighan we teqlitwazliq qilidighan buxil qilmishini dawamlashturiwergen teqdirde, aqiwet özining ziyan tartidighanliqini we Xitayning dunyadiki iqtisadi étibarining töwenleydighanliqini bildürgen.
Martin ependi yene, < Germaniye bash ministiri Merkel xanim bu mesilini Xitay rehberlirige choqum eskertishi kerek, chünki bu nahayiti mohim bir mesile > dep körsetken.

2) Yawropa Parlamenti Ezaliri, < Xitayning Oyunchuqlirini Yawropa Bazarliridin Heydep Chiqirish Lazim > dep Körsetti

< Germaniye dolqunliri > radiosining 8 – ayning 29 – künidiki xewiride körsütülishiche, Yawropa parlamenti terkiwidiki < sotsiyal démokrat partiyeliri ittipaqi > ning soda siyasitige mesul bayanatchisi Elika yéqinda Germaniyediki < Hannover géziti > ge qilghan sözide, Xitay teripidin ishlepchiqirilghan balilar oyunchuqlirining xeterlik we salametke ziyanliq ikenlikining ispatlanghanliqini, shunga Yawropa birlikining bu jehette jiddi tedbir qollunup, Xitay ishlepchiqarghan oyunchuqlarni Yawropa bazarliridin derhal tazilap chiqirish lazimliqini bayan qilghan.

Elika ependi yene, Yawropa birlikining tamojnidiki tekshürüsh nuxtilirining ajiz ikenlikini, shunga tekshürüsh nuxtilirini alahide kücheytip, Xitayning saxta mallirini qetti kirgüzmeslik lazimliqini tekitligen.

3) Sherqiy Türkistanning Chégra Boylirida Xitayning 200 din Artuq Saqchixanisi Bar

< Xinjiang iqtisat geziti > ning 8 – ayning 29 – künidiki xewiride körsütilishiche, nöwette Sherqiy Türkistanning jenobi rayonlirini asas qilghan 10 wilayetning chegragha tutishidighan nuxtilirida 200 din artuq asasi qatlam saqchixana mewjut bolup, 2002 – yilidin étibaren Xitay hökümiti zor derijide meblegh ajritip, bu saqchixanilarning qurulushini we eslihelirini mustehkemligen.

Xitay hakimiyitining chégra boyliridiki bu saqchixanilirining asasi wezipisi, Uyghur siyasi qachqunlarning chetelge yoshurun yollardin chéqip kétishining aldini élishtin ibaret.

4) Xitayning Germaniye Hökümet Torlirigha Jasusluq Wirusi Iwetilgenliki, Germaniye Bixeterlik Tarmaqlirini Chöchütti

Germaniyening bash ministiri Merkel xanim Xitayni ziyaret qiliwatqan shu künlerde, Germaniye metbu’atlirining asasi diqqet – étibari, Xitayning Germaniye hökümet torlirigha jasusluq wirusi iwetkenlik weqesige merkezleshti.

Nöwette pütün metbu’atlarda bu heqtiki talash – tartishlar dawam qilmaqta. Bu heqtiki xewer tunji bolup 8 – ayning 27 – küni Germaniyediki eng nopozluq axbarat organlirining biri hisaplanghan < Focus > jornilida, < Sériq Jasus > digen témida élan qilinghan bir maqalida tilgha élinghan bolup, maqalida körsütülishiche, Xitayning internet arqiliq uchur oghrilaydighan jasusluq wirusliri, Germaniye bash ministirliki, tashqi ishlar ministirliki, iqtisad ministirliki we pen – texnika ministirlikining kompiyoter sestimisigha hujum qilghan.

Germaniye bixeterlik tarmaqliri bu hadisini buyil 5 – ayda bayqighandin keyin, derhal Garmaniye bash ministirlikige uxturush qilip, Xitay azatliq armiyesining jasusluq wiruslirining Koriye arqiliq Germaniye hökümitining kompiyoter sistimisigha kirgenlikini bildürgen.

Shunung bilen Germaniye bixeterlik tarmaqliri, Germaniye tarixidiki eng zor kompiyotir mudapiyesi urushi élip bérip, 160 xildin artuq nazuk uchurlarning oghrilinishining aldini alghan. Emma bu mezgilgiche Xitayning qanchilik uchurni oghrilap ketkenliki namelum iken.
Germaniye bixeterlik tarmaqliri, Xitayning jasusluq wirusi heqqide délil – ispatqa ige bolushning intayin qiyin ikenlikini tekitligen.

Germaniyening bash ministiri Merkel xanim bu qétim Xitayni ziyaret qilip, Xitayning bash ministiri Wen Jia Bao bilen körüshkende, bu mesilini nahayiti siliq telebbuzda otturigha qoyghan bolsimu, emma Xitay terep buni ten élish uyaqta tursun, < mal igisidin oghri küchlük > digendek, < komputer arqiliq jinayet ötküzüsh qilmishlirigha qattiq zerbe bérishimiz kérek > dep körsetken.

Wen Jia Bao yene, < bu jehette xelqaraliq birlik qurup, komputer jasusliqining aldini élishimiz lazim, bu mesile, xelqara jama’etchilikning ortaq wezipisi > dep bayan qilghan.
Germaniye bixeterlik idarisining mesuli, < Germaniye dolqunliri > radiosining ziyaritini qobul qilghanda, < chetel karxanilirining téxnikisini oghrilashta Xitayning jasusluq organliri nahayiti aktip, bu bir mexpiyetlik emes, hemme kishige ayan, chünki buxil jasusluq qilmishliri Xitay hökümitining qollishi bilen boluwatidu, jasusluq organliri hökümet terepning meblegh we texnika jehettiki zor qollishi bolmida bu derijide tereqqi qilalmaydu > dep körsetken.

Germaniye bixeterlik idarisining mesuli yene, hazir Xitayni sotqa bérish üchün qollirida yeterlik derijide délilning yoqluqini, emma, Germaniye hökümitining internet torlirining nahayiti yaxshi qoghdiliwatqanliqini, Xitay terepning hazir qaysi xildiki uchurlargha bekerek qiziqiwatqanliqiningmu texi eniq emeslikini bildürgen.

Xitayning bu qétimqi jasusluq skandaligha qarita Germaniye fediral hökümiti, < Germaniyediki her bir kishi we her bir karxana kompiyoter we internet jasusliridin ehtiyat qilishi lazim > dep agahlandurghan.

Germaniyede chaqirilghan < Dunya Uyghur Qurultiyi > ning 2 – nöwetlik omomiy yighini harpisidimu, Xitay hökümiti qurultayning, < Germaniye yéshiller partiyesi > ning Bawariya ölkisi mesullirigha yazghan mektubinimu internet jasusliri arqiliq qolgha chüshürgen, bu seweptin < Germaniye yéshiller partiyesi > ning munasiwetlik mesulliri Xitayning München shehridiki konsulini jasusluq bilen eyiplep sotqa bergen idi. Bu sot hazirmu dawam qilmaqta.

5) < Xitay – Norwigiye Mediniyet Heptisi > ning Arqa Körünishi

ETIC ning Norwigiyede turushluq muxpiri Oghuzxanning xewer qilishiche, 9 – ayning 1 – künidin étibaren Norwigiyening paytexti Osloda, < Xitay – Norwigiye mediniyet heptisi > pa’aliyiti resmiy bashlinidiken.

Norwigiye mediniyet ministirlikining 8 – ayning 29 – küni bildürishiche, bu qétimqi pa’aliyetning meqsidi, < Xitay bilen Norwigiyening dostluqini kücheytish, öz ara mediniyet almashturush, öz ara chüshünüshni ilgiri sürüsh > tin ibaret iken. Emma Norwigiye metbu’atlirida bu qétimqi mediniyet heptisi pa’aliyiti heqqide oxshimighan qarashlar otturigha qoyulmaqta.

Beziler, < xelqara jama’etchilikining olimpik yighinigha qaratqan naraziliq heriketliri küchüyiwatqan bir peytte bu pa’aliyetning uyushturulghanliqi, kishilerning diqqitini bashqa yaqqa burashtin ibaret > dep körsetse, yene beziler, < Xitay bir tereptin Norwigiyediki Uyghurlarning siyasi pa’aliyetlirini palech halgha chüshürüp qoyushni meqset qilghan bolsa, yene bir tereptin Rabiye xanimning nobel ténchliq mukapatigha ériship qélishining aldini élishni meqset qilghan bolushi mumkin > dep qarashmaqta.

Rabiye xanim 2005 – yili Norwigiyediki Fafto xelqara ténchliq mukapatigha érishken, 2006 we 2007 – yilliri Nobel ténchliq mukapatigha namzat qilip körsütülgen idi.