Sherqiy Türkistandin Xewer Uchurlar

1 ) Aqsuda Uyghur Yashliri Üchün Xitayche Kolliktip Toy

(Sürette: Aqsuda ötküzülgen kolliktip toy murasimidin körünüsh)

Xitay hakimiyiti Uyghur yashlirini özlirining milliy we diniy örp – adetliridin uzaqlashturush üchün türlük wastilarni qollunup kélmekte we bu arqiliq Uyghur yashlirini atsimilatsiye qilish qedimini tézlitishke urunmaqta.

Mesilen, Xitay hakimiyitining nöwette Sherqiy Türkistanning jenobi rayonliridiki Uyghur yashliri arisida meydisige gül taqap Xitayche usulda kölliktip toy qilishni omomlashturushqa bashlighanliqi, bunung eng janliq orneklirining biri.

< Xinjiang géziti > ning xewer qilishiche, 7 – ayning 28 – küni Aqsu sheherlik hökümet tarmaqlirining orunlashturushi bilen, sheher etrapidiki yézilardin élip kélingen 24 jüp Uyghur qiz – yigit üchün kolliktip toy murasimi ötküzülgen, bu murasimda yéza yashliri bir – birige üzük taqighan.

2 ) Ili Deryasining Süyi Örlep, Agahlandurush Siziqidin Halqip Kétti

< Xinjiang géziti > ning xewer qilishiche, Ili rayonida 7 – ayning 27 – künidin buyan toxtimay yaghqan qattiq yamghur, 28 – künige kélgende xeterlik basquchqa bérip yetken we Ili deryasida suning éqish miqdari sikontigha 1399 kup / métirgha yétip, agahlandurush siziqidin éqip kétken.

Deryaning köpligen yérliride su téship, ikki kün ichide 20 minggha yéqin kishi su apitining ziyinigha uchrighan.

3 ) Ürümqide Bir Xitay Ayrupilan Sétiwaldi

Uyghur déhqanlirining ishek harwisi sétiwélishqimu qurbi yetmeywatqan bügünki künde, Ürümqi Xüymogu rayonluq hökümetning pénsiyege chiqqan kadiri Jin Liang isimlik Xitay 230 ming yuange kichik tiptiki bir ayrupilan sétiwaldi.

< Tianshan tori > ning xewer qilishiche, buyil 46 yashqa kirgen Jin Liang sétiwalghan < AD100T > tipliq ikki kishilik ayrupilan bolsa Xitay bilen Amerika birliship yasighan we ishletkili emdila ikki yil bolghan yéngi ayrupilan iken.

Bir Xitay köchminining ayrupilan sétiwélishi, Sherqiy Türkistanda yérlikler bilen Xitay köchmenliri otturisidiki iqtisadi periqni munazire telep qilmaydighan halda körsütüp turmaqta.

Hökümetning resmi statistikilirida körsütülishiche, Nöwette Sherqiy Türkistanning jenobi rayonlirida yilliq kirimi 700 yuangimu barmaydighan Uyghur déhqanlirining sani 1 milyon 500 mingdin ashidu, bularning ishek harwisi sétiwelishi uyaqta tursun, hetta künige 3 waq toyghidek tamaq yéyishkimu qurbi yetmeydu.

4 ) Sherqiy Türkistanda Ikki Ay Ichide Mejburi Ishlitilgen 44 Neper Déhqan Qutquzuwélinghan

< Xinjiang géziti > ning 7 – ayning 31 – küni xewer qilishiche, Xitayning ichki ölkiliride omomiy yüzlük hadisige aylinip qalghan qanunsiz adem ishlitish, xumdan we kanlargha suliwélip xuddi mehbuslardek mejburi heqsiz ishlitish ehwalliri hazir Sherqiy Türkistan rayonidimu bash kötürüshke bashlihan.

Mesilen, buyil 6 – ayning axiridin 7 – ayning 25 – künigiche Sherqiy Türkistandiki qanun tarmaqliri kichik tiptiki kan, xumdan we qurulush shirketlirige qarita omomiy yüzlük tekshürüsh élip bérish ariliq, qanunsiz adem yallap ishlitiwatqan 1305 kan – karxanini we bu orunlarda intayin töwen ma’ashqa ishlewatqan 30 minggha yéqin kishini éniqlap chiqqan, bularning ichide soliwélip mejburi ishlitilgenlerning sani 44 neper bolup, 6 nepiri meyip iken.
Emma yuqarqi xewerde, qanunsiz adem ishletküchiler we ishligüchilerning milli terkibi heqqide izahat bérilmigen.

5 ) < Memliketlik Yerlik Qanun Turghuzush Muhakime Yighini > Ürümqide Chaqirildi

< Xinjiang géziti > ning xewer qilishiche, < memliketlik yerlik qanun turghuzush muhakime yighini > 7 – ayning 30 – küni Ürümqide chaqirililishqa bashlighan.

Yighingha, < aptonom rayonluq xelq qurultiyi dayimi komuteti > ning mudiri Abdurahim Hamut riyasetchilik qilghan.

Atalmish < aptonom rayonluq xelq qurultiyi dayimi komuteti > bolsa Sherqiy Türkistanda birdin – bir qanun chiqirish orgini bolup, 60 qa yéqin dayimi komutet ezasining yérimidin köpireki Xitay, yene shundaqla mutleq köp qismi kompartiye ezasi bolup, Xitay hakimiyiti bulardin paydilinip özige paydiliq pütün qanun – nizamlarni xalighanche turghuzup kélmekte.
Yuqarqi xewerde körsütülishiche, 2007 – yili 6 – aygha qeder atalmish < aptonom rayonluq xelq qurultiyi dayimi komuteti > teripidin chiqirilghan yerlik qanun 120, qanun xarektirlik qararlar 137 bolup, bu qanun – nizamlarning hemmisi mustemlikichilik tüsini alghan we yerlik xelqning tüp menpe’etlirige tatamen zit.

6 ) Sherqiy Türkistandiki Hökümet Tarmaqliri Atalmish < 1 – Awghust Armiye Bayrimi > ni Tebrikleshke Bashlidi

Buyil 8 – ayning 1 – küni bolsa < Xitay xelq azatliq armiyesi > ning qurulghanliqining 80 – yilliqi bolup, bir qanche kündin buyan Sherqiy Türkistandiki partiye – hökümet tarmaqliri < 1 – awghust armiye bayrimi > ni tebriklesh yüzisidin arqa – arqidin heshemetlik murasimlarni ötküzüp, ikki qoli Xitay mustemlikisi astidiki milletlerning iqqiq qéni bilen buyalghan bu jallat qoshungha yuksek medhiyelerni oqup kélmekte.

Mesilen, < tianshan tori > ning xewer qilishiche, 7 – ayning 30 – küni < aptonom rayonluq partikom we Xelq hökümiti > teripidin Ürümqide ötküzülgen tebriklesh yighinida, < aptonom rayonluq partikom > ning sekritari Wang le quan söz qilip, Xitay xelq azatliq armiyesi Sherqiy Türkistangha kirgen 50 nechche yildin buyan, bu rayonning tereqqiyati we yerlik xelqning < bexit – sa’aditi > üchün köp töhpilerni qoshqanliqini, shunga hazir Sherqiy Türkistanda yerlik xelq bilen Xitay eskerlirining xuddi < beliq bilen sudek > bir – biridin ayrilalmaydighan derijide inaq yashawatqanliqini bayan qilghan.

Xitay azatliq armiyesining Sherqiy Türkistangha resmiy tajawuz qilip kirgen waqti 1949 – yili 10 – ayning 12 – küni bolup, 50 – yili 1 – ayning 20 – künigiche Sherqiy Türkistanni tamamen ishghal qilip bolghan idi.