Shériqbuya Baziridiki Échinishliq Tiradigiyeler

1. Memet Yasinning béshigha kelgen külpetler

Shériqbuya baziri, Sherqiy Türkistandiki Qeshqer wilayitining Maralbéshi nahiyesige qarashliq bir yéza bolup, yéza ahalisining hemmisi digüdek Uyghur we Sherqiy Türkistanning Jenobidiki eng chong we eng namrat yézilarning biri.

Yéqinqi mezgillerdin buyan bu yézida yüz bergen bir qatar échinishliq tiradigiyeler, Uyghur dehqanlirining neqeder zor besim we siyasi külpet ichide yashawatqanliqini, ularning insani heq – hoqoqlirining mustebit Xitay hakimiyiti teripidin qaysi derijide depsende qiliniwatqanliqini ochuq namayen qilip turmaqta.

Aldi bilen gepni, Xitay hakimiyiti teripidin ichki ölkilerge mejburi malayliqqa tutup bérilgen Memet Yasinning yürekni zerdap qilidighan échinishliq dirammisidin bashlayli:
ETIC ning wetendin biwaste igellishiche, Memet Yasin Sériqbuya baziri 15 – kenit 5 – mehellidin bolup, yalghuz oghul.

Ötken yili Xitay hökümiti yéza boyiche < éshincha emgek küchlirini bashqa yurtlargha bérip ishleshke yüzlendürüsh > seperwerliki élip bérip, hökümet xadimliri we saqchilarni ishqa sélip öymü – öy tekshürüsh élip bérip, Memet Yasinnimu öz ichige alghan bir türküm yashlarni mejburi halda Xitayning ichki ölkilirige ishlemchilikke iwetish üchün tizimlap chiqqan.

Emma, Memet yasin Xitaygha bérip ishleshke qarshi chiqqan, shunung bilen yéziliq saqchixanining saqchiliridin Ehet we Enwer digenler, < hökümetning siyasitige qarshi chiqting > dep, Memet yasinni saqchixanigha yalap apirip urup – dumbalighan, 10 kündin keyin hökümet tarmaqliri saqchilardin tayaq yep eghir yarilanghan Memet Yasinni bashqa yéza yashlirigha qoshup Xitayning ichki ölkilirige ishlemchilikke iwetiwetken.
Epsuski Memet Yasin tayaq zerbisi we rohiy azap tüpeylidin Xitaygha béripla rohiy keselge giribdar bolup ishliyelmigechke, mejburi yurtigha qayturuwetilgen.

Eslide Memet yasin yéza boyiche nahayiti shox we xushxuy yashlarning biri bolup, hazir u özining kiyim – kecheklirinimu kiyelmeydighan, ademlerni körse qéchip özini daldigha alidighan halgha chüshüp qalghan, Memet Yasinning ata – ani bu ishtin qattiq ghezeplengen we qayghurghan bolsimu, emma hökümettin qorqup derdini ichige yutup yürüshke mejbur bolghan.

2. Memet Niyaz Hajining Tiradigiyesi

Memet Niyaz haji Sériqbuya bazirida ashxana achidighan bir yekke tijaretchi bolup, 2007 – yili 5 – ayning 14 – küni melum seweptin ashxanisigha ot ketken, gerche Memet niyaz haji hökümetning ot öchürüsh etritige derhal ehwalni melum qilghan bolsimu, emma ot öchürüsh etriti waqtida kelmigechke, unung ashxanisi we ashxanigha tutash öyi köyüp kül bolghan.
< xuddi ölgendin kéyin yasin oquptu > digendek, ot öchürüsh etriti hemme nerse köyüp tügep ot öchkende kélip xarabiliqqa ot öchürüsh dorisi chéchip qoyghan we memet Niyaz hajigha, < 20 ming yuan ot öchürüsh heqqi töleysen > dep öktemlik qilghan, emma memet Niyaz hajim, < ot öchüp bolghanda keldinglar, hemme nersem köyüp boldi, nimini töleymen ? > dep etiraz bildürgen, shunung bilen qoralliq saqchilar apirip sulap qattiq dumbalighan, Memet Niyaz haji tayaq zerbiside éghir yarilanghan bolup, hazir doxturxanida iken.

3. Memet Kérimning Saqchidin Tayaq Yep Ölüsh Jeryani

Memet Kérim, Sériq buya yézisi 3 – ahale komutetidin, 2006 – yili 4 – ayning 20 – küni Memet Kérim yéziliq hökümetke bir ishni iltimas qilmaqchi bolup kelgende, derwazini saqlawatqan qoralliq bölüm eskerliri teripidin qopalliq bilen heydep chiqirilghan, Memet Kérim ulargha yalwurup yene qayta kirmekchi bolghanda, derwazigha toplanghan qoralliq bölüm eskerliri olushup kélip uni qattiq ur – ur qilishqa bashlighan, netijide Memet Kérim neqmeydanda tayaq zerbisidin ölgen.

Unung uruq – tuqqanliri yuqurigha eriz sunghanda, yuquri derijilik saqchi organlirining xadimliri yézigha kélip, weqeni körgen shahidlarni soluwélip, < eger kim bu ishni sözlep dawrang salsa, shuni bosh qoyuwetmeymiz > dep tehdit sélip qoyup bergen. Qanun doxturliri bolsa, < yürek késili qozghulup tuyuqsiz ölgen > dep kesim chiqarghan, shunung bilen saqchi orunliri unung ayilisidikilerge bésim ishlitip imza atquzup, jesetni derhal yerlikige qoyghuziwetken.

Memet Kérimning 5 balisi bolup, ayali ishsiz iken, shunga hazir unung ayilisidikiler turmush jehette intayin qiyin ehwalda qalghan.

4. Qoralliq saqchilarning Bulang – Talingigha Uchrighan Uyghur Tijaretchiler

2007 – yili 5 – ayning 10 – küni Yupurgha nahiyesidin Sériqbuya yézisigha ikki Uyghur tijaretchi yan téléfon sodisi qilish üchün kelgen, bazarda charlap yürgen Qoralliq saqchilar kélip bu ikki sodigerning 10 yan téléfonini mejburi tartiwélip < musadire > qiliwalghan.

Bu ikki Uyghur yigit buliwélin'ghan téléfonlirini sürüshtürüp qoralliq saqchi qisimlirining shitabigha kelgende, saqchilar ularni qattiq urup – dumbalap heydep chiqarghan we < eger yoqulushmisang, silerni milliy bölgünchi dep solap qoyimiz > dep tehdit salghan. Shunung bilen bu yigitler éghiz – burni qan we halsiz halda kétip qélishqa mejbur bolghan.

Yuqarqi 4 tiradigiye peqetla Sherqiy Türkistanning kichikkine bir yéziside qisqa mezgil ichide yüzbergen zorawanliq hadisiliridin ibaret, bunungdin biz, Xitay mustemlikichilirining Sherqiy Türkistan xelqighe neqeer zor balayi – apet we külpetlerni élip kéliwatqanliqini roshen körüp yeteleymiz !.