Hüseyin Jélilning Muddetsiz Qamaq Jazasigha Höküm Qilinghanliqi, Xelqara Teshkilatlarning we Uyghur Teshkilatlirining Küchlük Naraziliqini Qozghidi

Xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisining bildürüshiche, Hüseyin Jélilgha, < Wetenni parchilashqa urunghan we térrorluq paaliyetlirini teshkilligen we térrorluq teshkilatlargha qatnashqan > digendek jinayetlerni artilip muddetsiz qamaq jazasi we siyasiy hoquqidin menggülük mehrum qaldurush jazasi höküm qilinghan.

Höseyin Jélil uyghur élide tughulghan bolup, naheq muamilige uchrighan uyghur qérindashlirining insaniy heq-Hoquqini telep qilip tinchliq asasida her türlük paaliyetlerni élip barghan we shu wejidin u Xitayda qolgha élinip türmide qiyin-qistaqqa uchrighan. Emma 2000-yili türmidin ongushluq halda qéchip, Özbekistan arqiliq Kanadagha yerleshken hem Kanada puqraliqigha érishken.

2006 - yil martta u bala-chaqisi we bashqa uruq-tughqanlirini yoqlash üchün Özbekistangha barghanda qolgha élinip iyulda Xitaygha tapshurup bérilgen. Shuningdin étibaren u Xitay türmiside solaqta yétiwatqan idi.
Uning mesilisi Kanada Xitay arisidiki talash-Tartishlarning merkizi bolup kelgen.

Kanada Hüseyin Jélilni ötküzüp bérishni telep qilghanda, Xitay terep Hüseyin Jélilning Kanada puqrasi ikenlikini étirap qilmaydighanliqini tekitlep, Hüseyin Jélilning délosi diplomatiye yoli bilen hel qilidighan mesile emeslikide ching turup kelgen.

Höseyin Jélil bu yil féwralda bir qétim sotlanghan bolup, uning soti Kanada diplomatliri qatnashmighan asasta élip bérilghan bolghachqa, Kanada terep Xitayning bu qilmishini Kanada puqralirining hoquqigha éghir derijide buzghunchiliq qilish dep qarighan, shuning bilen ikki dölet arisidiki munasiwet melum derijide jiddiyleshken idi.

< Dunya Uyghur Qurultiyi > ning reyisi we meniwiy animiz Rabiye xanim ötkende Kanadani ziyaret qilghanda, Kanadaning yuquri derijilik emeldarliri bilen uchrushup, ulargha Huseyin Jélil mesilisi heqqide alahide toxtalghan, shundaqla Kanada parlamenti we Hökümitini Hüseyin Jélil weqesi heqqide Xitaygha teximu küchlük inkas qayturushqa chaqirghan idi.

Hüseyin Jélil Özbekistan teripidin tutqun qilinip Xitaygha ötküzüp berilgendin buyan, Xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatliri özbekistan we Xitayning bu gheyri insani qilmishini izchil türge eyiplep kelgen, chetellerde pa’aliyet élip beriwatqan Uyghur teshkilatlirimu türlük shekildiki naraziliq pa’aliyetlirini uyushturup, Xitay hakimiyitige qattiq naraziliq bildürüp kelgen idi.

Birleshme agéntliqining 19 ‏- april Beijingdin bergen xewerdin melum bolushiche, Kanadaning Beijingda turushluq elchixanisidiki bir xadim "bu Hüseyin Jélilning ailisige nisbeten qattiq zerbe boldi" dégen, lékin u nam sheripini ashkarilashni xalimighan.

U yene, < elchixanimiz Xitay hökümitining bizni Hüseyin Jélil bilen körüshtürmeslik mesilisige izchil türde köngül bölüp keldi, biz Xitay hökümitidin elchixanimizning Hüseyin Jélil bilen körüshüshige yol qoyushini telep qilimiz > dep körsetken.

Emma Xitay tashqi ishlar ministirliki bolsa, < bu bizning ichki ishimiz. Kanadaning bu délogha arilishish hoquqi yoq > dep öktemlik qilghan.
Höseyin Jélilning muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinghanliqigha nisbeten Kanada metbuatlirimu jiddiy inkas qayturushqa bashlighan.
Kanada metbuatliri bergen xewerlerdin ashkarilinishiche, Xitayning Hüseyin Jélilgha muddetsiz qamaq jazasi höküm qilishi Kanada ‏- Xitay munasiwetlirini yirikleshtüridiken. Höseyin Jélilning késimi, Kanada tashqi ishlar ministiri pétér mékkayning Xitay ziyaritidin bir hepte burun ilan qilinghan bolup, pétér mékkay 29 ‏- aprildin 1- Mayghiche Xitayda ziyarette bolidu.

Kanada tashqi ishlar ministirining Xitay ziyaritidin burun. dunya uyghur qurultiyi rehberliri Hüseyin Jélilning késimige nisbeten oxshimighan pikirlirini, telep we arzu-Ümidlirini yazma sheklide teyyarlap Kanada tashqi ishlar ministirige sunushqa hazirlanmaqta.
Hüseyin Jélilning soti, ürümchi sheherlik ottura sot mehkimisi teripidin élip bérilghan.

Xitay metbuatliri bergen xewerlerge qarighanda, Hüseyin Jélilgha, Xitayning xelq démokratiye diktaturluqidiki hakimiyitini we sotsialistik tüzümini aghdurush meqsitide pul toplap, bu pulni qoral ‏- Yaraq sétiwélish we eza teshkillep terbiyilesh we ishlitish üchün "allah partiyisi" rehbirige tapshurghan, we "sherqi türkistan islam herikiti" qatarliq térrorchi teshkilatlargha qatnashqan dégendek jinayetler artilghan.

Emma, birleshme agéntliqining xewerliridin ashkarilinishiche, Hüseyin Jélilgha artilghan jinayetlerning heqiqiy mahiyiti téxi qarangghu iken.
Lékin Hüseyin Jélilning ayali kamile xanimning Kanada metbuatlirigha bergen melumatida, barliq sot jeryani 15 minut etrapida dawam etken bolup, Hüseyin Jélilning shu jaydiki uruq ‏-Tughqanlirining Hüseyin Jélil bilen sözlishishige yol qoyulmighanliqi qeyt qilinghan.

Kanada uyghur birleshmisi reisi memet toxtining bildürüshiche, hetta ikki aydin buyan ürümchide Hüseyin Jélil bilen körüshüsh pursiti kütüp yatqan Kanada diplomatlirimu bu pursetke nail bolalmighan.

Kanadadiki Ottawa uniwérsitétning asasi qanun we kishilik hoquq qanuni proféssori Errol P. Mendes Kanadada chiqidighan Toronto star yeni "torontoyultuzi" gézitining 5-mart künidiki sanida elan qilghan maqalisida, xelqara jemiyetni Hüseyin Jélil mesiliside Xitaygha qarita téximu keng dairide herket élip bérishqa chaqirghan idi.

Yuqarqi m,aqalida körsütülishiche, Kanadaning bash ministiri ministiri Stephen Harper, Kanadaning Xitaydiki elchixana xadimlirining ürümchide bashlanghan Hüseyin Jélilning sotigha qatnashturulmighanliqigha jiddi pozitsiye bildürgen. Kanadaliqlar bu sotni hökümet tereptin emes, Hüseyin Jélilning urugh-tughqanliri arqiliq xewer tapqan.

Sotqa qatnashqan Hüseyin Jélilning urugh – Tughqanliri, uning atalmish < térrorluq > paaliyetliri bilen shughullanghanliqini ret qilghanliqi üchün, Xitay dairliri teripidin qiyin-Qistaqqa élinghan we saqchi dayirliri ulargha, eger atalmish < jinayetler > ge qol qoymisa tirik kömiwitilidighanliqi heqqide tehdit salghan.

Xitay hakimiyitining Hüseyin Jélilni yoqilang siyasi töhmetler bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghanliqi, Xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatlirining küchlük diqqet – etibarini qozghidi.

Chetellerde pa’aliyet élip beriwatqan Uyghur teshkilatlirimu arqa – arqidin bayanat we murajetnamilarni elan qilip, Xitay hakimiyitining bu öktemlik qilmishigha qattiq naraziliq bildürüp kelmekte.