Xitay, Rabiye Xanimning Oghli Ablikim Abduréhimgha Jaza Höküm Qildi

2007.04.17 RFA

Rabiye Qadir xanimning oghli Ablikim Abduréhim (Uyghur Amerika birleshmisi teminligen)

Seyshenbe küni, 17 - april, Xitay edliye tarmaqliri dunya Uyghur qurultiyi reisi, meshhur kishilik hoquq paaliyetchisi Rabiye Qadir xanimning üchinchi oghli Ablikim Abduréhimni sotlap, 9 yilliq qamaq jazasigha höküm qildi.

Yéngi böhtan

Melum bolushiche, Ablikim Abduréhim ürümchi ottura sot mehkimisi teripidin sotlanghan.

Xitay axbarat wastiliri sot höjjetlirini neqil keltürüp bergen xewerdin ashkarlinishiche, Ablikim Abduréhimgha torda bölgünchilikni terghip qilidighan maqalilerni tarqatqan, ammini Xitay hökümitige qarshi heriket qilishqa qutratqan, Xitayning kishilik hoquq we az sanliq milletler siyasitini burmilaydighan maqalilerni yazghan, dégen jinayetler artilghan iken.

Birleshme agéntliqining 17 - april bergen xewride ashkarilishiche, ürümchi ottura sot xadimi "u Rabiye Qadirning oghli" dep éytqan bolsimu, lékin u bu mesile üstide ichkirilep toxtilishni ret qilghan.

Xelq'ara Uyghur jamaétining inkasi

Ablikim Abduréhimining sotlinishigha qarita dunya Uyghur qurultiyi bayanat ilan qildi. Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi Dilshat Reshitning bayanatigha qarighanda, bu sot yépiq halette, hetta Xitayning özining asasiy qanunlirighimu xilap halda, élip bérilghan iken.

Dunya Uyghur qurultiyi ijraiye komtéti reisi, Amerika Uyghur birleshmisining bash katibi we Amerikida xelqaraliq qanun buyiche mexsus terbiye alghan qanunshunas alim séytop ependi, Ablikim üstide échilghan sotning héchqandaq edliye tertipige hörmet qilmighan halda échilghanliqini ilgiri sürdi.

Arqa körünüshler

Rabiye Qadir xanim Uyghurlarning, jümlidin Uyghur élide yashap turghuchi barliq milletlerning insandek yashashqa bolghan intilishliri we kishilik hoquq küreshlirining simwoli.

1999- yili awghustta, Rabiye Qadir xanim Amerika dölet mejlisi tekshürgüchiler guruppisi ürümchide ziyarette boliwatqanda, ular bilen körüshüsh üchün ketip barghan yol üstide, mexpiy saqchilar teripidin qolgha élinghan. Shu seweptin, Rabiye Qadir, "dölet mexpiyetlikini ashkarilidi" dégen jinayet bilen qarilinip, 8 yilliq qamaq jazasigha höküm qilinghan idi.

Kéyin Amerika hökümiti we bashqa yawropa ellirining Xitaygha özlüksiz bésim ishlitishi arqisida, 2005-yili Rabiye Qadir xanim qoyup bérilip Amerikigha yolgha sélinghan we sürgünlük hayatini bashlighan. Shuningdin étibaren Rabiye Qadir xanim Xitay hökümitining Uyghur élide yürgüzüwatqan adaletsiz siyasitini ochuq ‏- ashkara sököp kelgen.


Rabiye Qadir, Uyghur demokratik küchlirining yol bashchisi
Rabiye Qadir Xanim

Rabiye Qadir, Amerikida yashash jeryanida Uyghur Amerika jemiyitining reislikige saylanghan we Uyghur kishlik hoquq démokratiye fondini qurup chiqqan. Shundaqla, 2006-yili baharda dunya Uyghur qurultiyining reisi bolup saylanghan .

Shu saylamdin kiyin uzun ötmey Xitay dairiliri uning perzentliridin qahar Abduréhim, roshengül Abduréhim, Ablikim Abduréhim we alim Abduréhimlarni qolgha alghan we qahar Abduréhimgha 12 ming 500 Amerika dolliri jerimane artip qoyup bergen, roshengül Abduréhimni réjim astigha alghan. Rabiye Qadir xanimning kenji oghli alim Abduréhimni baj oghrilash jinayiti bilen eyiblep 2006 - yili 27- noyabirda 7 yilliq qamaqqa höküm qilip, 62 ming 500 Amerika dolliri jerimane qoyghan idi.

Rabiye Qadir xanim, Amerika parlamenti orunlashturghan guwalik bérish yighinida (süretni Uyghur Amerika jemiyiti teminligen)

Xitayning bu qilmishigha qarita, rafto kishlik hoquq jemiyti ochuq xet yézip oz naraziliqini ipadiligen hemde Rabiye Qadir xanimning perzentlirini gunahsiz dep qaraydighanliqini, ulargha artilghan eyibleshlerning tamamen asassiz we oydurma ikenlikini otturigha qoyghan.

Rafto kishlik hoquq jemiyti ochuq xétide éniq qilip "biz junggo dairilirining bu qilmishini Rabiye Qadir xanimning oz xelqining kishlik hoquqini qolgha keltürüsh üchün élip bériwatqan heqqaniy kürishini tosush üchün qilghan öch élish herikiti dep hésablaymiz we qattiq eyibleymiz. Shuningdek, junggo hökümitidin kishlik hoquq prinsiplirigha hörmet qilishini, Rabiye Qadir xanimning ürümchidiki ailisi we perzentlirige qaritilghan zorawanliqini toxtitishini, türmidiki perzentlirini qoyup bérishini yene bir qétim qattiq telep qilimiz" déyilgen idi.

Ablikim Abduréhimning sot jeryani

Alim Abduréhim sotliniwatqan jeryanda ,Xitay dairiliri Ablikim Abduréhim heqqide kop toxtalmighan bolup , melum bolushiche, Ablikim Abduréhim 2007 - yili 28- yanwar mexpiy sotlanghan. Uning aile ezalirining bildürüshiche, Ablikim Abduréhimning salametliki nacharlashqan bolsimu, lékin dawalinishqa ruxset qilinmighan. Xelqara kechürüm teshkilati 2007 yili 8 - mart ilan qilghan bayanatida, 2006-yili 26 ‏- noyabir Ablikim Abduréhim ürümchidiki tengritagh tutup turush merkizide salametliki nacharlashqanliqi seweblik mangalmighachqa zembilge sélip toshulghanliqini neqil keltürgen.

Gerche Ablikim Abduréhim xéli burunla sotlanghan bolsimu, qanche yilliq qamaq jazasigha höküm qilinghanliqi namelum idi. Uningdin bashqa Ablikim Abduréhim 1999 ‏- yilimu, ‘Amerikigha gézit ‏- jurnallarni saldi’ dégen gunah bilen qarilinip ikki yérim yilliq qamaq jazasigha höküm qilinghan idi.

Ablikim Abduréhimning 9 yilliq qamaq jazasigha tartilishi Rabiye xanimgha mueyyen rohiy zerbilerni élip kelgen bolsimu, lékin u Xitayning qilmishliri tüpeyli özining démokratiye we insan heqliri üchün tashlighan bu mushkül emma , xasiyetlik sepiridin hergiz chikinmeydighanliqini, Xitayning bu qilmishining uning bu paaliyetlirini tosup qalalmaydighanlqini ipadilidi.

Rabiye xanim yene, öz perzentlirining héchqandaq qutratquluq we bölgünchilik paaliyetlirige qatnashmighanliqini, bularni Xitay bergen mebuat - xewerlerdin körüwélishqa bolidighanliqini bildürdi. Rabiye xanim, Xitayning dunya siyasiy sehniside mueyyen nopuzgha ige dölet bolushqa tiriship kelgenlikini, bolupmu kéler yili olimpik yighini ötküzidighanliqini tekitlep, oghli Ablikimge, mushundaq bir peytte, Xitayning qamaq jazasi höküm qilishi, Xitay özining xelqaradiki obrazigha selbiy tesir körsitidighanliqini, bundaq yiniklik bilen élinghan qarar-Hoküm üstide, Xitay rehberlirining soghuq qanliq bilen yene bir qétim oylinip, ish élip bérishini ümüt qilidighanlighini bildürdi. (Jüme).