|
Newruz Bayrimingizlargha Mubarek Bolsun !
Eziz yurdashlar, bügün biz baharning elchisi hésaplanghan newruz künige
qedem tashliduq, bu munasiwet bilen men weten ichi we sirtidiki barliq
qerindashlirimning newruz bayrimini mubarekleymen !
Hemmimizge melumki, newruz - uzaq tatiximizdin buyan en – eniwiy emgek
bayrimi, tebi’et bayrimi, inaqliq – ittipaqliq bayrimi, hörlük we erkinlik
bayrimi, amanliq bayrimi we sawapliq bayrimi süpitide hemmimizning meniwiy
hayati bilen chemberches baghlinip ketken.
Uyghurlar, Türkiy xelqler ichide neruzni eng burun bashlighan we newruzning
mezmon hem sheklini eng köp beyitqan Xelqlerning biri bolup, Uyghur meshripi,
Newruzning eng mohim terkiwi qismi süpitide hazirmu hem Xelqimizning eng
asasliq rohiy bayliqi bolup kelmekte.
Xelqimizning neziride newruz we unung eng chong terkiwi qismi bolghan
meshrepning özi bir mektep idi. Shunga uyghurlar ichide, < balangni mektepke
ber, mektep bolmisa meshrepke ber > digen eqiliye sözi tarqalghan. Yene
Uyghurlar edep – qayidini bilmeydighan angsiz kishilerni, < meshrep
körmigenler > dep atishatti. Dimek bu, newruz we unung eng chong terkiwiy
qismi hésaplanghan meshrepning, Uyghurlarning ilim – meripet beghigha
aylanghanliqini sherhilep turmaqta.
Sherqiy türkistan mustemlikige duchar bolghandin keyin, Uyghurlarning
mediniyet – sen’iti bilen birge, ularning en – eniwiy bayrimi hisaplanghan
newruzmu eghir derijide weyranchiliqqa uchrighan, waqitning uzurishigha
egiship newruz kéyinki ewlatlar teripidin peydin – pey unutulushqa yüz
tutqan idi.
Wetinimizning nami < Xinjiang > dep özgertilgen 1881 – yilidin buyan,
Sherqiy türkistanning herqaysi dewirliride höküm sürgen Xitay mustemlikichi
küchliri, Uyghurlarning birlik we ittipaqliqini buzush meqsidide, newruz we
meshrep pa’aliyetlirini qattiq cheklepla qalmastin, hetta 4 – 5 uyghurning
bir yerge topnulushighimu yol qoymidi.
1949 – yilidin buyanqi kommunist Xitay dewride, Uyghur xelqining siyasi
tarixila emes, mediniyet we sen’et tariximu eghir derijide burmilandi,
netijide newruz köpligen Uyghur ewlatliri teripidin unutulush girdawigha
berip qaldi.
Sabiq Soweyt ittipaqi parchilinip, Sherqiy Türkistangha xoshna bolghan
Türkiy jumhuriyetler musteqil bolghandin keyin, bu jumhuriyetler arqa –
arqidin özlirining en – eniwiy bayrimi newruzni milliy bayrap dep jakalap,
resmi kalindargha kirgüzdi, Emma Xitay hakimiyiti taki bügünge qeder
newruzni resmiy bayram dep etirap qilghini yoq. Xitay hakimiyiti newruz we
meshrepni hazirmu hem özliri üchün zor tehdit dep qarap kelmekte we Uyghur
xelqining neziride inaqliq, ittipaqliq, hörlük we erkinlikning simowuligha
aylanghan newzur hem meshrep pa’aliyetlirige siyasi jehettin zor cheklime
qoyup kelmekte.
Bügün biz Germaniyede yashawatan Uyghurlar hech bir siyasi cheklimige we
besimgha uchrimay, özimizning bu en – eniwiy bayrimimizni tentene we
xoshalliq ichide qutluqlawatimiz, mana bu, heqiyqi demokratiye we
erkinlikning berikiti, biz chetellerde yashawatqan Uyghurlar bu en – eniwiy
bayrimimizgha sahip chiqip, uni ewlatmu – ewlat dawam qildurushimiz we bu
arqiliq öz mediniyitimiz we sen’itimizni qoghdap qélishqa tirishishimiz
lazim !
Hemmingizlarning newruz bayrimi qutluq bolsun !
Abdujélil Qaraqash
< Sherqiy Türkistan informatsiyon merkizi > ning reyisi.
|
