|
Xitaylar Muqamni Beden Cheniqturush Tenherkitige Aylanduriwaldi
< Xitay hakimiyiti we köchmenlirining, Uyghurlarning en – eniwiy
mediniyet – sen’itini depsende qilish we Xitaylashturush qilmishliri nöwette
Sherqiy Türkistanda omomiy yüzlük bir hadisige aylinip qaldi.
Ötkende Sherqiy Türkistanda Uyghurlarning dunyagha mesh’hur kilassik sen’iti
12 muqamni buzup éytidighan < Xitay muqamchilar > peyda bolghan idi,
emdilikte bolsa Xitaylar 12 muqamning muzika we usul sheklini özgertip, uni
beden cheniqturush tenherkitige aylanduriwalghan.
< Tianshan Tori > ning 2 – ayning 28 – küni xewer qilishiche, Ürümqide Wen
De Ming isimlik bir Xitay, Uyghurlarning mediniyet mirasi 12 muqamning uyer
– buyeridin teriwélip, 14 yürüshlük bir muzika retimini retlep chiqqan we
ununggha Uyghurche usul sheklini birleshtürüp, < Dolan muqami beden
cheniqturush tenherkiti > dep isim qoyup, deslepki qedemde 34 neper Xitayni
yighip meshiq qildurushqa bashlighan.
Yuqarqi xewerde körsütülishiche, < Dolan muqami beden cheniqturush
tenherkiti >, Sherqiy Türkistanning bashqa rayonliridiki Xitay köchmenliri
arisidimu omomlashturulidiken we rayonlar otturisida mexsus musabiqiler
uyushturulidiken.
Uyghur xelqining hazirmu eside bolsa kerek, 50 – 60 – yillarda, Wang isimlik
bir Xitay kompizitor, Uyghurlarning köpligen Xelq nax’shilirini buzup
Xitaylashturup, uni Xitaylar arisida < Uyghurche nax’sha > dep yéyishqa
bashlighan we < mediniyet inqilabi > mezgilliride Xitay hakimiyiti bu
nax’sha oghrisi teripidin Xitaychilashturulghan < Uyghurche > nax’shilarni
xelqimizge zorlap téngishqa urunghan idi.
|
