Chechenistanning Yawropadiki Xelq Wekili Tekin Yilmaz, Chechen We Uyghur xelqlirining Milliy Küreshliri Heqqide Toxtaldi

Chechenistanning Yawropadiki Xelq Wekili Tekin Yilmaz, Chechen We Uyghur xelqlirining Milliy Küreshliri Heqqide Toxtaldi


Chechenistanning Yawropadiki xelq wekili Tekin Yilmaz ependi, buyil 2 – ayning 14 – küni bash shitabi Germaniyening München shehridiki < Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi > ni ziyaret qilip, merkezning reyisi Abdujélil Qaraqash we muawin reyisi Perhat Yorungqashlar bilen semiymi halda söhbet élip bardi.

Söhbet jeryanida Tekin Yilmaz ependi, Chechen we Uyghur xelqlirining nöwette élip bériwatqan Milliy musteqilliq küreshliri heqqide töwendiki qarashlirini otturigha qoydi:

1. Uyghur xelqi bilen Chechen xelqliri teqdirdash

Men, Chehchen xelqining wekili bolush süpütüm bilen, uzun yillardin buyan Germaniyeni merkez qilghan halda Yawropa miqyasida xelqimning heqliq dawasini anglitish üchün küresh qilip kéliwatimen. Uyghur qérindashlirimning ehwalini yaxshi bilimen, silermu biz bilen teqdirdash, silerning dawayinglarmu bizning dawayimizgha ox’shash heqliq bir dawa, teqdirimizdiki we dawayimizdiki buxil oh’shashliq bizning dostluqimizni téximu kücheytti.

Men uzundin buyan Yawropada pa’aliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatliri bilen yéqindin hemkarliship kéliwatimen, ularning köpligen pa’aliyetlirige qatnashtim, téxi birnechche kün burunla < 5 – fewral > Ghulja qirghinchiliqining 10 – yilliqi munasiwiti bilen München shehride orunlashturulghan namayishqa qatniship, Chechen xelqining Uyghur xelqighe bolghan hesdashliqini ipade qildim, ishinimenki, ikki xelq otturisidiki bu semiymi dostluq we hemkarliq ebediyen dawam qilghusi.

2. Chechen xelqi özining dawasigha ishinidu we unungdin esla waz kechmeydu

Bizning dawayimiz, wetinimiz Chechenistanning milliy musteqilliqini we xelqimizning erkinlikini qolgha keltürüsh üchün élip bériliwatqan heqliq we shereplik bir dawa, chechen xelqi özining bu milliy dawasidin esla waz kechmeydu.

Chechenistanning aran 1 milyon 300 ming noposi baridi, 300 ming chechen musteqilliq kürishi jeryanida shehid boldi, 200 mingdin artuq chechen huddi Uyghur qérindashlirimdek öz wetinidin ayrilip bashqa ellerde musapir bolup yashawatidu, wetinimde 700 – 800 mingdek chechen qalghan bolsimu, emma ular Dunyaning 2 – süper küchi hisaplanghan Rusiyedin hech bir zaman qorqup qalghini yaki ulargha tiz pükkini yoq, hazirmu hem yüksek irade we shija’et bilen Milliy küreshlirini dawamlashturup kéliwatidu. Chünki chechen xelqi özining dawasigha sheksiz ishinidu.

Erkinlik we Hörlükni peqet küresh we qurban bérish arqiliqla qolgha keltürgili bolidu, pidakarliq bolmay turup küresh qilishmu mumkin emes, biz chehchenler allahning meditige we imanimizgha cheksiz ishinimiz. Gerche sanimiz az, küchimiz ajiz bolsimu, emma imanimiz bilen jeng qilip shunche qudiretlik Rus armiyesini köp qetim yenduq we ularni birqanche qetim wetinimizdin heydep chiqarduq, 1994 – yili qolgha keltürgen ghélibimizni pütün dunya kördi.

3. Biz, Chechenistan mesilisini ténchliq usoli bilen hel qilishni arzu qilimiz, emma Rusiye ret qilip keldi

Chechen xelqnimu huddi dunyadiki bashqa xelqlerge oxshash ténchliqpewer xelq, Rusiye bilen diyolog qurup, chechenistan mesilisini ténchliq usoli we söhbet arqiliq hel qilishni arzu qilidu. Chechenistanning ikki ming yilliq tarixi bar, chechenistanmu huddi Sherqiy Türkistangha ox’shashla bashqilar teripidin mustemlike qiliwélinghan bir tupraq.

wetinimizning Awal charrosiye, keyin Rusiye teripidin zorluq bilen ishghal qilinghanliqi munazire telep qilmaydighan bir heqiyqet, biz desliwide Rusiye hökümitige diyalog we söhbet ötküzüsh heqqide köpligen tekliplerni berduq, < kélinglar, dost we xoshna bolup öteyli, nefitimiz we bashqa bayliqlirimiz lazim bolsa erzinigha setip bereyli, jidel – majra qilmayli, qan töküshmeyli > diduq, emma ular bizning bu tekliplirimizge peqet qolaq salmidi, < wetiningnimu, bayliqingnimu özemning qiliwalimen, senlerni qirip tügitimen > didi, bizmu axiri amalsiz halda wetinimizni we özimizning mewjutluqini saqlap qélish üchün qoralliq qarshiliq körsütüshke mejbur bolduq, elwette bu jeryanda dunyada misli körülüp baqmighan derijide zor bedel töliduq, xelqimizning 30 pirsentige yéqinraqi qirilip ketti, yene shundaqtimu biz Rusiyege qaratqan ténchliq tekliwimizni hazirghiche tekrarlap kéliwatimiz, bashqa xelqler biz chechenlerni, < ölümdin qorqmaydighan, qaram we küreshchen millet > dep qaraydu, bughu toghra, emma hayatliq pütün insanlar üchün qimmetlik, chechenlermu bashqa xelqlerge ox’shash ténch we xatirjem yashashni arzu qilidu, biz hergizmu telwe yaki majraperes emes, bu majrani biz emes, belki Rusiye dayirliri keltürüp chiqiriwatidu.

4. Uyghurlar bilen Xitaylar otturisidiki munasiwetning eksiche, Chechen xelqi bilen Rus xelqining héch bir düshmenliki yoq

Men bir Uyghur dosti bolush süpütüm bilen, Sherqiy Türkistanning siyasi weziyitini uzun yillardin buyan yéqindin küzütüp kéliwatimen, Germaniyediki Erkin Alptekin, Enwerjan, Esqerjan, Abdujélil Qaraqash we Dolqun Eysa qatarliq Uyghur dostlurum bilenmu dayim söhbetliship turimen, mening bilishimche, Sherqiy türkistanda yashawatqan Xitay köchmenlirining milletchilik idiyesi nahayiti eghir, ular Uyghurlarni pes köridu, haqaretleydu, hakimiyet bilen birliship Uyghurlargha zulum salidu, Uyghurlarning isyanlirini basturushqa aktipliq bilen qatnishidu we bunungdin pexirlinidu, Xitayning ichki ölkiliridiki Xitaylar ichidimu Uyghurlargha hesdashliq qilidighanlar yoq diyerlik, ularmu Xitay armiyesining Uyghurlarning milliy heriketlirini qanliq basturushini alqishlaydu, buxil alahidilik tebiy halda Sherqiy türkistanda Uyghurlar bilen Xitaylar otturisida düshmenlik we nepret tuyghulirini peyda qilghan, netijide hazir weziyet tereqqi qilip Uyghurlar bilen Xitaylar bir mohitta yashiyalmaydighan ehwal shekillendi.

Del bunung eksiche, Chechenistanda yashawatqan Ruslar bilen yerlik xelqning munasiwiti nahayiti yax’shi, Rus xelqi chechen xelqighe yürektin hesdashliq qilidu, ularni insan qatarida köridu, ularning milliy alahidiliklirige hörmet qilidu, Chechenler bilen ichquyun – tashquyun bolup yashwatqan Ruslar nahayiti köp, mesilen, bizning Milliy qehrimanimiz Dudayefning hanimimu Rus idi. Hetta Rusiyediki Ruslarmu bizge düshmenlik neziri bilen qarimaydu, ötkende men Mskwagha barghanda bir Rus dostumning öyige chüshtüm, shu chaghlarda Rusiye – chechen munasiwiti taza yamanlashqan bir mezgil idi, emma héliqi Rus dostum meni nahayiti mehmandostluq bilen kütiwaldi we Rusiye hökümitining Chechenistangha qaratqan qirghinchiliq siyasitini qattiq eyiplidi. Unung bilen ox’shash qarashtiki Ruslar nahayiti köp, hetta ular pat – pat Rus hökümitige qarshi namayishlarni ötküzüp kéliwatidu, perzentlirini Chechenistangha urushqa iwetishni ret qilghanlarmu nahayiti köp.

Chechen urushidimu köpligen Rus eskerliri esirge chüshken idi, Chechen jengchiliri ulargha ash – nan bérip, yarilirini dawalap saqaytip, chirayliq nesihetlerni qilip yurtigha yolgha sélip qoydi, chünki chechen xelqi Rus anilarning ölgen perzentliri üchün köz yeshi qilishini, ularning yürügining azaplinishini xalimaydu. Epsuski Rusiye tajawuzchiliri esirge chüshken chechen jengchilirige del bunung eksiche muamile qildi, esirlirimizni tankilargha sörütüp we tik uchar ayrupilanlardin yerge tashlap weh’shilerche öltürdi, hetta biguna ana we narside balilarnimu saq qoymidi, ularning weh’shilikige pütün dunya shahid, emma Rus hakimiyitining bu qilmishliri, chechen xelqi bilen Rus xelqining dostluq munasiwetlirige hergiz tesir körsütelmeydu !

5. Chechenistanda Rusiye teripidin qurulghan qorchaq hökümet xelqimizning düshmini

Chechen xelqining ghayisi, huddi Uyghur xelqining ghayisigha ox’shashla öz wetinining musteqilliqini qayturuwélishtin ibaret, shunga, chechenistanda xelqimizning bu iradisige xilap halda qurulghan herqandaq hökümet yaki hakimiyetni xelqimiz etirap qilmaydu we ularni düshmen hakimiyiti dep qaraydu, siler Uyghurlarmu Xitay teripidin qurulghan < Xinjiang Uyghur aptonom rayoni > ni etirap qilmaysilerghu ? bizmu shundaq, Rusiye birqanche qetim qorchaq hakimiyet qurup baqti, emma muwapiqiyetlik bolalmidi, chechen xelqi özining musteqil hakimiyitini özi quridu we burunmu qurghan, Rusiye yülep turghuzghan qorchq hakimiyetlerge ehtiyaji yoq, bu qorchaq hakimiyetning beshidikilermu yax’shi aqiwet körmeydu !

6. Dunyadiki herqandaq bir milletning, şzlirining ıchidin chiqqan milliy munapiqlarni jazalash hoqoqi bar !

Elwette, bashqa milletlerde bolghinidek, chehcenler ichidimu öz xelqining menpe’etlirige qarshi heriket qilidighan, wetinini, millitini satidighan we tajawuzchilar bilen birliship öz xelqighe zulum salidighan milliy munapiqlar we xayinlar bar, chechen xelqi ulargha tegishlik jawapni bérip kéliwatidu, silermu xewerlerdin anglap turiwatisiler, yéqinqi bir nechche yil ichide chechenistanda Rusiye teripidin yölep chiqilghan Qorchaq hökümetning köpligen emeldarliri milliy küreshchilirimiz teripidin öltürüldi, bizdila emes, pelestinliklermu shundaq qiliwatidu, wetininglardiki Uyghur küreshchilermu milliy munapiqlargha zerbe bériwatmamdu ? dunyaning hemme yéride shundaq, bu heriketlerni < teroristik heriket > dep qarilash bolsa ötüp ketken bir heqsizliq, öz xelqi ichidiki bigunah insanlargha ziyankeshlik qilghan we hetta ularning ölümige zamin bolghan munapiqlarni qandaqmu jazalimay öz meylige qoyuwetkili bolsun ? Gherip ellirimu Pelestin we Chechenistan xelqining milliy munapiqlarni jazalsh herikitige hech qandaq selbi inkas qayturghini yolq !

7. Chechen xelqi terorist emes !

Huddi Xitay hakimiyiti Uyghur qérindashlirimning milliy heriketlirini < teroristik heriket > dep qarilap kelginidek, Rusiyamu bizning herikitimizning shu namda eyiplep kéliwatidu, sizlergimu melum, Rusiyede Chechenler arilashqan birmunche teror weqéliri yüzberdi, emma bu weqelerni Rusiye jasusluq organlirining pilanliq halda sadir qiliwatqanliqi waqitning ötüshige egiship asta – asta otturigha chiqiwatidu, Rusiye köhümiti Rusiye teweside meydangha kelgen zorawanliq heriketlirining köpünchisini chechenlerge döng’gep, shu yol arqiliq chechen xelqining heqliq dawasini < teroristik heriket > qilip körsütüshke urunup kéliwatidu, bu jehette Rusiye hökümiti bilen Xitay hökümiti otturisida köpligen ox’shashliqlar bar, emma shununggha ishenchil kamilki, Dunya jama’etchiliki bu heqiqetni choqum körüp yetidu !

8. Uyghur qérindashlirimgha ténchliq shekli bilen küresh qilishni tewsiye qilimen

Bügün dunyaning weziyiti tüptin özgerdi, qoralliq küresh bolsa hech bir chiqish yoli qalmighanda tallaydighan eng axirqi bir yol, Uyghur qérindashlirimiz mumkin bar xelqara jama’etchilikning küchige köpirek tayinishning yollirini izdishi kerek, dawalirini gherip dunyasigha anglitishni kücheytishi lazim. Huddi bizge ox’shash, Xitay hakimiyitinimu diyalogqa we söhbetke ündep béqishi lazim, ularghimu, < kel, chirayliq sözlisheyli, chirayliq xosh’na bolup öteyli, bayliq lazim bolsa setip bereyli, jidel – majra qilmayli > diyish kerek, xelqara jama’etchilikning küchi arqiliq Xitaygha besim ishlitish lazim. Elwette, her bir xelq özining küresh usolini özining sharayitigha qarap özi belgileydu, Uyghur qérindashlirimning küresh usoligha hörmet qilimen, emma Uyghur qérindashlirimning bizdek bundaq qorqunuchluq bedel tölüshige könglüm unimaydu, imkan bar dawayinglarni ténchliq yoli bilen hel qilsanglar digen ümittimen !

9. Uyghur qérindashlirimning milliy heriketlirining zoriyiwatqanliqi bir heqiqet

Keyinki birqanche yildin buyan shuni chong’qur hes qildimki, Uyghur qérindashlirimning chetellerde élip bériwatqan milliy heriketliride nahayiti chong ilgirleshler bar, bolupmu herikitinglar Yawropada nahayiti kücheydi, teshkilatliringlarning pa’aliyetliri nahayiti janliq, bügün köpligen Yawropa elliri Uyghur dawasining nimilikini tonup yetti.

Eng addisi, silerning < Sherqiy Türkistan Informatsiyom Merkizi > ni élip éytsam, men reyis Abdujélil Qaraqash ependini uzundin buyan tonuymen, ilgiri sharayiti nahayiti qiyin, imkanliri nahayiti cheklik idi, bir kompiyotir we nechche waraq qeghez bilen ish bashlighan idi, mana bügün zoruyup, pütün xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatlirigha tonushluq bolghan nahayiti mohim bir uchur merkizige aylandi, internet sehipisi, Radio – téliwiziye we gezit – jornalliri nahayiti mukemmel, yéqinda neshir qilinghan < bizning eller > namliq türkche jornalni körüp bek söyündüm, nahayiti yuquri sewiyélik muntizim bir jornal boptu …

Qisqisi, Uyghur teshkilatlirida kishini heyran qaldurghudek derijide bir ilgirilesh bar, bunungdin söyündüm, men Uyghur qérindashlirimning heqliq dawasining yenimu tereqqi qilishini janabi allahtin tileymen, ishinimenki, biz özimizning istiqlalini choqum qayturup alimiz ! .