Germaniyede Ghulja Qirghinchiliqining 10 – Yilliqi Munasiwiti Bilen Axbarat Élan Qilish Yighini Chaqirildi

2007 – yili 1 – ayning 31 – küni Dunya Uyghur Qurultiyi we Germaniyening Bawariye Yeshillar Partiyesining orunlashturushi bilen, Dunya Uyghur Qurultiyi ning Gèrmaniyidiki bash shitabida Dunya Uyghur Qurultiyi merkizi orgini, Yawrupa Sherqiy Türkistan Birliki teshkilati we Sherqiy Türkistan Informatsiyun Merkizi qatarliq orunlarning sahipxanliqida „5 – Fèwral Ghulja weqesi"ning 10 yilliqini xatirelesh yüzsidin Axparat konfransi ötküzüldi.

Qurultay xizmet binasida chaqirilghan bu yighingha Dunya Uyghur Qurultiyi Muawin reisi Esqerjan, Dunya Uyghur Qurultiyi bash katiwi, Yawrupa Sherqiy Türkistan birliki teshkilatining reisi Dolqun Eysa, Sherqiy Türkistan Informatsiyun merkizi reisi Abdujèlil Qariqash ependiler bilen birge, Bawariye parlamènti Yèshillar partiyisining mes`uli Margereta Bause xanim, Xelq`ara insan heqliri teshkilati München shöbisining bashliqi Jürgen Thirak ependim, Tibetni himaye qilish teshkilatining mes`ulliri we Gèrmaniyidiki Türk, Islam teshkilatlirining rehberliri qatnashti.

Axparat élan qilish yighinigha riyasetchilik qilghan Dunya Uyghur Qurultiyining mu’awin reyisi Esqerjan aldi bilen söz qilip, 1997 – yili 5 – Fèwral küni Xitay hökümètining Sherqiy Türkistanning Ghulja shehride èlip bèrilghan tènichliq sheklidiki namayishni qanliq basturup, minglighan Uyghur perzentlirini hayatidin ayrighanliqi, nurghunlighan Uyghurlarni qamaq jazalirigha mehkum qilip, hazirghiche Xitay zindanlirida insan qèlipidin chiqqan wehshilik bilen qiynawatqanliqi we yene minglighan Uyghurlarni dunyaning her yerlirige sersan – sergerdan bolup qèchip yürüshke mejburlighanliqini emeliy pakitliri bilen otturigha qoyup, bu yil eneshu pajielik weqening 10 yilliq xatire küni ikenliki, bu künni xatirilesh yüzsidin 3 – Fèwral küni Dunya Uyghur Qurultiyi ning Gèrmaniyining München shehride nechche ming kishilik bir namayish èlip bèrishni qarar qilghanliqini otturigha qoyup ötti shundaqla bu qètimqi namayish arqiliq Xitay hökümètining Sherqiy Türkistan xelqi üstidin yürgüziwatqan dölet tèrrori siyasitini insan heqliri dunyasigha, jümlidin Gèrmaniye xelqige yene bir qètim keng kölemde tonutushni irade qilghanliqini jakalidi.

Bawariye parlamènti Yèshillar partiyisining mes`uli Margereta Bause xanim axbarat élan qilish yighinida qilghan sözide, nuxtuluq halda Xitay konsulxanisining Germaniyediki jasusluq pa'aliyetliri we Xitay hökümitining Germaniyede qanunluq halda pa'aliyet élip beriwatqan Uyghur teshkilatlirigha qaratqan siyasi töhmetliri heqqide tohtaldi.
Margereta xanim, 2006 – yili 11 – ayda chaqirilghan < Dunya Uyghur Qurultiyi > harpisida, Dunya uyghur qurultiyining reyisi, ataqliq insan heqliri paaliyetchisi rabiye qadir xanimning bawariye shtatining yuqiri derijilik hökümet xadimliri, parlamént we partiyiler rehberliri bilen alahide uchrishish élip bérip, Sherqiy Türkistandiki insan heqliri depsendichiliki heqqide doklat bergenlikini we shu qatarda özi bilenmu nahayiti ehmiyetlik bir söhmet élip barghanliqini xatirlitip ötkendin keyin, eyni chaghda Xitayning München shehridiki bash konsulusi Yang pemililik xitayning bu qetimqi uchrushushtin aldin hewer tepip, özini izdep kélip, < Siler Sherqiy Türkistan terorchiliri we terorist teshkilatlar bilen uchrashmaqchi bopsiler, hetta ularning qurultiyighimu barmaqchi bopsiler, biz, ularning silerni qurultaygha chaqirip iwetken teklipnamisini qolgha chüshürduq, Dunya Uyghur Qurulteyi bolsa teroristik teshkilat, eger ular bilen alaqe qilsanglar, bu, Germaniye bilen Xitayning dostluq munasiwetlirige ziyan yetküzidu, Germaniyediki Uyghur teshkilatlirining hemmisi terorist teshkilatlar > digenlikini, özining bolsa derhal Germaniyening Bawariye ölkisi Ichki Ishlar ministirlikige télifun qilip, < Germaniyediki Uyghur teshkilatliri teroristmu ? > dep sorighanliqini we ulardin, < bu peqetla Xitay hökümitining qarishi, Germaniyediki Uyghur teshkilatliri ichide terorist teshkilat yoq, ular Germaniyede qanunluq qurulup normal pa'aliyet élip bériwatqan teshkilatlardin ibaret > digen jawapni alghanliqini bayan qildi.

Margereta hanim sözide yene, bu weqedin kéyin, özlirining Xitay konsulini jasusluq pa'aliyiti bilen shughullanghanliqi üchün qattiq eyiplesh bilen birge, Bawariye ichki ishlar ministirlikidin, Xitay konsulining Dunya Uyghur Qurultiyi teripidin Yeshiller Partiyesige iwetilgen teklipnamini qandaq qilip aldin qolgha chüshürgenlikini tekshürüp eniqlashni telep qilghanliqini, shundaqla Xitay konsulxanisini < jasusluq jinayiti > bilen germaniye sot mehkimisige bergenlikini eskertip ötti.

Margereta hanim, Germaniye yeshiller partiyesi bolush süpiti bilen, kishilik hoqoq mesilisige alahide ehmiyet bérip kelgenlikini, shu qatarda, Uyghur xelqiningmu özlirining insani heq – hoqoqlirini qoghdash yolida élip beriwatqan tenichliq heriketlirini qolap – quwetleydighanliqini bildürdi.

Eyni chaghda bu heqtiki xewerler, München shehride neshirdin chiqidighan "kechlik gézit" ning 2006 – yili 24 – noyabirdiki sanida "xitay ishpiyunliri hökümet binasida" dégen namda élan qilinghan idi.
Yighin riyasetchisi esqerjan, Margereta xanimning yuqarqi sözlirige jawaben söz qilip, Xitay hökümitining chetellerde tenichliq bilen pa’aliyet élip beriwatqan Uyghur teshkilatliri we Uyghur shexislirini hech bir délil – ispatsizla dunyagha < terorist > we < terorist teshkilatlar > dep élan qilghanliqini eskertti we yighinda olturghan Dolqun Eysa ependi bilen Abdujélil Qaraqash ependilerni körsütüp turup, < mana bular ikkisimu Xitay hökümiti teripidin élan qilinghan < teroristlar > tizimlikige kirgüzülgen, emiliyette körüp turupsiler, bular yillardin buyan Germaniyede Qanunluq qurulghan teshkilatlarda Xelqaraliq qanun – pirinsiplargha uyghurn halda pa’aliyet qilip kéliwatidu, ular hazirghiche Germaniye hökümitining hech bir qanunigha Xilapliq qilghini yoq, dimek bunungdin, Xitay hakimiyitining Chetellerdiki uyghur teshkilatliri we Uyghur pa’aliyetchilirige qaritip kéliwatqan siyasi töhmetlirining ichki mahiyitini körüwalalaymiz > dep bayan qildi.

Ahbarat élan qilish yighinida yene, Xelq`ara Insan heqliri teshkilati Münxèn shöbisining bashliqi Jürgen Thirak ependimu söz qilip, Uyghurlarning nöwette élip beriwatqan milliy heriketlirining, Birleshken döwletler teshkilati insan heqliri omomiy bayannamisining rohigha uyghun kélidighanliqini tekitlesh bilen birge, Kommunist Xitay hakimiyitining Uyghurlargha séliwatqan milliy zulumlirining kündin – künge küchüyüp beriwatqanliqi, bununggha mas halda, Uyghurlarningmu Xitay hakimiyitige qarshi heriketlirining zoruyushqa bashlighanliqini, Xitay hakimiyitining bolsa özlirining insani heq – hoqoqlirini telep qiliwatqan Uyghurlargha < Terorist > digen qalpaqni keydürüp, Xelqara siyasi sehnilerde ularni qarilap kéliwatqanliqini bayan qildi.

Jürgen Thirak ependi yene, Xelqara insan heqliri teshkilatining uzun yillardin buyan Uyghur teshkilatliri bilen yeqindin hemkarliship kéliwatqanliqini, Uyghurlarning kishilik hoqoq mesilisining hazir bu teshkilatning eng asasliq küntertiplirining biri ikenlikini tekitlep ötti.

Axbarat élan qilish yighinida, < Dunya Uyghur Qurultiyi > teripidin German tilida hazirlanghan we Sherqiy Türkistanning nöwettiki omomiy weziyiti, < 5 – fewral > ghulja qirghinchiliqining emiliy ehwali, Uyghurlarning qisqiche tarixi, Rabiye Qadir xanimning siyasi hayati .. qatarliq mezmonlar ekis’ettürülgen teshwiqat waraqliri we biroshurlar tarqitildi.

Yighin axirida mehmanlar Qurultay ish’xanisida Uyghurche tatliq – turumlargha eghiz tekkech, Yawropa we Germaniyede yashawatqan Uyghurlarning ehwali we chetellerdiki uyghur teshkilatlirining meqsidi hem élip beriwatqan pa’aliyetliri heqqide semimiy söhbetleshti.

Bawariye parlamènti Yèshillar partiyisining mes`uli Margereta Bause xanimning Qurultay ish’xanisini ziyaret qilishi, Germaniyediki bir siyasi Partiye mesulining tunji qetim bir uyghur teshkilatini ziyaret qilishi bolup hisaplinidu.

Germaniye yeshiller partiyesi, Germaniyede tesiri bir qeder küchlük partiyelerning biri bolup, ular bundin burunqi Germaniye birleshme hökümiti terkiwide yer alghan we Yeshiller partiyesining reyisi Fisher ependi Germaniyening tashqi ishlar ministiri bolghan, Fisher ependi tashqi ishlar ministiri bolup ishligen mezgilliride, Xitayning shunche naraziliqigha qarimay Bilgiyediki Yawropa parlamenti binasi aldida Uyghur we Tibet wekilliri bilen körüshken, shundaqla Jenwede chaqirilghan Dunya insan heqliri yighinida qilghan sözide, Xitay hakimiyitining Tibet we Uyghurlarning kishilik heq – hoqoqlirini eghir derijide depsende qiliwatqanliqini qattiq eyipligen idi.