Xitay Hökümiti < Pilanliq Tughut > Siyasitini Ijra Qilishta Uyghurlargha Qarita Pul Bilen Aldash Taktikisini Qollunushqa Bashlidi

Etic xewiri: Xitay hakimiyitining Sherqiy Türkistan xelqighe qarita mejburi < pilanliq tughut > siyasitini yolgha qoyushta uzun yillardin buyan anilarni xuddi jinayetchilerdek doxturxanilargha yalap apirip qursughidiki balini mejburi éliwetish, tughmasliq opiratsiyesi qildurushqa mejburlash, hamililikning aldini élish dorisi ichürüsh, naraziliq bildürgen dada – anilarni solap qoyush, nezerbent astigha élish, iqtisadi jehettin éghir jerimane qoyush, jamaet aldida haqaretlesh, siyasi jehettin zerbe berish … qatarliq insan qélipidin chiqqan wehshi usollarni qollunup kelgenliki hemmige ayan. Buxil mejburlash siyasiti netijiside hayatidin ayrilghan anilarning, iqtisadi jehettin weyran bolghan ayililerning sanimu az emes, bu heqte Sherqiy Türkistan rayonida kishining yürek – baghrini lexte qilidighan echinishliq dirammilar nahayiti köp, Xitayning buxil wehshi siyasiti Sherqiy Türkistanda Xitay hakimiyitige qarshi Milliy heriketlerning teximu küchüyüp ketishige biwaste sewepchi bolup kéliwatqan idi.

Hem Sherqiy Türkistan xelqining, hem dunya jamaetchilikining küchlük naraziliqigha uchrighan Xitay hakimiyitining keyinki mezgillerde taktikisini özgertip, Uyghurlarning namratliqidin paydilinip ularni pul – mal bilen aldash usolini qollunup kelgenliki körülmekte.
Xitay hakimiyiti taki 2002 – yilighiche, Doxturxanilargha apirip mejburi balisini alghuziwetken yaki mejburi tughmasliq opiratsiyasi qildurghan bichare Uyghurlarning pütün Doxturxana we dawalinish rasxotlirini yene mejburi özlirige töligili salatti, bu jeryanda öy – waqidin ayrilip weyran bolghan ayililer köp idi.

< Aptonom Rayonluq Pilanliq Tughut Komuteti > teripidin elan qilinghan sanliq melumatlarda körsütilishiche, Yerlik xelqning naraziliqlirining küchüyishi bilen, 2002 – yiligha kelgende Xitay hökümiti < pilanliq tughut xizmitini heqsizlashturush > siyasitini yolgha qoyup, yiligha bu ish üchün 27 milyon yuan meblegh ajratqan. Ötken yili bolsa doxturxanilargha apirip mejburi balisini alghuziwetken yaki mejburi tughmasliq opiratsiyasi qildurghanlarning 78.32 pirsentidin heq élinmighan.
Undin bashqa yene Xitay Hökümiti, < pilanliq tughutqa emel qilghanlarni mukapatlash Tüzümi > ni yolgha qoyup, déhqan – Charwichilarning ichide < Pilanliq tughut Sherep Guwanamisi > alghan ayililerning her birige 2000 yuan tarqitish siyasitini tüzüp chiqip, 2004 – yilining axirighiche 36 ming ayilining her birige 2000 yuandin mukapat puli tarqitip bergen. Yene shundaqla teximu köpligen Ayililerni pul bilen indekke keltürüsh üchün, ilgiri tughmasliq opiratsiyesi qildurghan we hazir 60 yashtin ashqan 16 ming 252 neper momayning her birini 600 yuan neq pul bilen mukapatlighan.

< Aptonom Rayonluq Pilanliq Tughut Komuteti > ning höjjitide körsütilishiche, Xitay hökümiti buyildin bashlap, yezilarda pilanliq perzent körgen we perzentliri ölüp yaki miyip bolghandin keyinmu yene qayta bala tughmighan, shundaqla yéshi 45 yashtin ashqan anilargha her ay 50 yuan yardem puli berish tüzümini yolgha qoyudiken.
Xitayning höjjetliride körsütülishiche, nöwette azsanliq milletlerning ichide < Pilanliq tughut sherep guwanamisi > alghanlarning sani 216 ming 300 neper bolup bolup, 2000 – yiligha qarighanda 10.61 pirsent ashqan.

Gerche Xitay hökümiti Sherqiy Türkistanda Uyghurlarning Neslini qurutushni meqset qilghan atalmish < Pilanliq tughut siyasiti > ni ijra qilishta qattiq – yumshaq usollarning hemmisini ishqa sélip kelgen bolsimu, emma yerlik xelqning herxil shekiller arqiliq ununggha taqabil turup kelgenliki körülmekte. Mesilen, atalmish < Xinjiang Uyghur Aptonom Rayonluq Partikom > ning sekritari Wang Lechüen ötkende Ürümchide chaqirilghan < yéza xizmiti yighini > da qilghan sözide, Uyghurlar merkezliship olturaqlashqan jenobiy rayonlarda tughulush nisbitining kündin – künge éship beriwatqanliqini we bununggha qarita jiddi tedbir qollunush lazimliqini tekitligen, shundaqla, < Pilanliq tughut > qa boy sunghan we yéshi 60 tin ashqanlargha her yili 600 yuan yardem berish tüzümini aqsatmasliqni telep qilghan idi.