Xitayning Kelgüsi Nishani – Sherqiy Türkistanni Eng Zor néfit – Tebiygaz
Ishlepchiqirish Bazisi We Quruqluqtin Énirgiye Toshush Karidorigha
Aylandurushtin Ibaret
< Tianshan axbarat tori > ning 3 – ayning 8 –
küni bergen xewiride körsütülishiche, Nöwette < Memliketlik Xelq Qurultiyi >
gha qatnishiwatqan Qorchaq reyis Ismayil Tiliwaldi Beijingda qilghan sözide,
< Xinjiang, kelgüside memlikitimizning eng zor nefit – tebiygaz
ishlepchiqirish bazisigha we Quruqluqtin énirgiye yötkesh karidorigha
aylandurulup, Zhung Guoning énirgiye menbesining bixeterliki üchün xizmet
qilidu > dep otturigha qoyghan.
Ismayil Tiliwaldining bayan qilishiche, 2010 – yiligha barghanda Sherqiy
Türkistanning néfit – tebiygaz ishlepchiqirish miqdari 60 milyon tonnigha,
2020 – yiligha barghanda 100 milyon tonnigha yetküzülidiken.
Ismayil Tiliwaldining körsütishiche, nöwette Sherqiy Türkistanning néfit
zapisi pütün Xitayning néfit zapisining 30 pirsentini, tebiygaz zapisi 34
pirsentini, Kömür zapisi 40 pirsentini teshkil qilidiken, bu, peqetla
hazirghiche bayqalghini bolup, emiliyette bolsa echish xarektirlik yoshurun
küchi téximu zor iken.
Mezkur xewerde körsütülishiche, Xitay hökümiti < 11 – besh yilliq pilan (
2006 – 2010 ) mezgilide Sherqiy Türkistanda 4 chong néfit torubbusi
qurulushini berpa qilidiken, bu nefit turobbiliri, Qazaqistandin Sherqiy
Türkistangha tutushidighan leniye, Herqaysi nefitliklernin Ürümchige,
Ürümchidin Gensu, Lenzhou qatarliq jaylargha tutushidighan leniye …
qatarliqlarni öz ichige alidiken.
Yuqarqi xewerde körsütülishiche, 2005 – yili Sherqiy Türkistandin
ishlepchiqirilghan néfit mehsulatlirining miqdari 23 milyon 930 ming
tonnigha, tebiygaz bolsa 10 milyart 600 milyon kup/metirgha yetken. Sherqiy
Türkistan xam nefit ishlepchiqirishta 16 yildin buyan Xitay boyiche aldinqi
orunda turup kelgen.
Köpchilikke melum bolghinidek, Xitay hakimiyitining uzun yillardin buyan
Sherqiy Türkistangha qarita talan – taraj siyasitini yürgüzüp, Sherqiy
Türkistanning Tebiy bayliqliri bilen Xitay millitini semirtip kelgenliki,
yerlik xelqning izchil türde naraziliqini qozghap kéliwatqan nuxtilarning
biri bolup, Xitayning bu siyasiti, Sherqiy Türkistanda Xitay hakimiyitige
qarshi Milliy heriketlerning shiddet bilen küchüyüp bérishigha sewepchi
bolup kelgen idi.
Qorchaq reyis Ismayil Tiliwaldi Beijingda qilghan bu sözide, Sherqiy
Türkistanning bu tebiy bayliqliridin yerlik xelqning qaysi derijide
paydilanghanliqi we kelgüside yerlik xelqqe qandaq nep élip kélidighanliqi
heqqide hechqandaq izahat bermigen..
|