Otluq Shairimiz Dolqun Yasinning Wepatining Kiriqi Munasiwiti Bilen

Uyghur Xelqining Ullugh Shahiri Dolqun Yasin (Uchqun)

(1938 - 2005 – yilliri )

Uyghur xelqining zamanimizdiki ullugh shahiri, ataghliq journalist we közge körüngen siyason Dolqun Yasin ( Uchqun) 1938- yili 5- ayda Sherqiy Türkstaning Ili wilayiti süydong nahyesi ziyali,shair,Yasin xuda berdi ahiliside dunyagha kelgen.
Dolqun Yasin iptidahi we ottura mektep telimatlirini Ghulja sheheride élip, 1953- yili – 8 ayda sabiq Xinjiang (Sherqiy Türkstan) inistitoti til-edebiyat fakoltitigha oqushqa kirip, uni 1956-yili 7-ayda ela derijide tügetken.

U 1956-1961- yilghiche Teshkenitiki ottura Asiya dölet universititi til-edebiyat fakoltiti journalist bölimige oqushqa kirip,uni qizil deplom bilen pütergen.

1961 – yildin 1963 – yilighiche Ürümchidiki << Tarim>> jornilida tehrir bolup ishligen.

1963 – yillidin 1968 – yillghiche Qumul wilayitining “Qaramuqrche” qatarliq yézilirida sürgün qilin’ghan.

Komunust Xitay hökümitining siyasi tenqid qilishi, qiyin-qistaqqa élishi, qolgaha élish sewepliridin, 1968 – yili 10- ayda mongghul yigiti Erken bilen, chégra atlap Qazaqistan Almatagha chiqip ketken.

Dolqun Yasin 1969- yilidin bashlap Almatadiki << yéngi hayat>>, <<Uyghur awazi>> géziti tehrir bölumliride , 1999-yilighiche ishligen..

U 1999-2000 yilliri özi bash tehriri bolup, musteqil haldiki <<yengi zaman>> gézitini neshir qildurghan.
Shairning birinchi shieri 1954-yili “Xinjiang edeniyat-seniti” (Tarim) jornilida élan qiln’ghan bolsa, unung Qazaqistanda <<tash üstidiki gül>>(1973-yili), ununggha ulushup <<chighir yollar>>(1971), <<hayat qonghguriqi>>, <<yer awazi>.(1982), <<upuqlar>>(1988), <<Ana yer méhri>>, <<Gulnaraning dosliri>>qatarliq 10 din artuq kitap, 10din artuq dastan, 1000 din oshuq chong-kichik, her xil témilardiki maqalilarni élan qilghan.
2003-yili Almatadiki,<<Üch qiyan>. neshiryati shairning élan qilinmighan, yéngi shierlirini asas qilghan 400 bettin artuq,<<teshnaliq>> namliq shierlar toplomini élan qildi. Bu öz ichige , asasen lérik shierlar, ballada we dastan qatarliqlarni alghan.

U özining eserliride wetening musteqilighi, milletning erkinligi, hayat, tebiet, insané dosluq hem muhabetni köyleshni asas qilghan hem uni wayigha yetküzüp köyléligen istidatliq shahir iddi.
Dolqun Yasinning shierliri English , Ross, Qazaq, Qirghiz, Özbék, we Qaraqalpaq tilirighimu terjime qilin’gham. 2004- yili unung <<Yer oghlimen>> namliq kitawi Moskiwada Roos we English tilirida neshir qilindi.

Shair Dolqun Yasining yérim esirlik ijadiyiti asasen, ötken 20 – ésirning ikkinchi y,erimidiki Uyghur shieriyitige qoshulghan chong töhpe bolup, u eserliride inqilawi mezmun, her xil shekil, yéngiche isteldiki bay temiliri, özige xas filasofiyelik pikirliri we arzü lerik hes tuyghuliri bilen yéngi zaman Uyghur shieriyitide zor maharet körsetti. Shu sewep unung shieriyitimizde tutqan orni alahidedur.
Shunung üchun 2003 – yili 11 – ökteberde , Almata sheheri Abdulla Ahmat oghli Roza Baqiyiw namidiki Uyghur gimainaziyesi shairning 65-yilliq teweludi we ijadiyitining 50 yilighigha beghishlanghan kéchide , Moskovdin kelgen 5 kishlik mukapatlash ömukining bashlighi , tarix we til-edebiyat penlirining akadimik, pirafisor we dokturi Rostam Rexman Aliyiwning, Dolqun Yasin’gha Nobil mukapatining altun yultuzluq midalini bérish nutuqida:“ Dolqun Yasin Uyghur ulugh shahiri” dep atighini békar emes.!

Dolqun yasin , Abay Qunanbay, A.Poshkin, A.Towardowiski, R.Gamzatow we Oljas Solaymanowgha oxshash kilasik shairlarning shierini, Uyghurchigha terjime qilghan.
Dolqun Yasin wetini Sherqiy Tükstan we Uyghur xelqining musteqilliq-hörligi üchün yalghuz qelem tutqan shair boluplam qalmastin, wetening azatlighi we milletning hörligi üchün yene bir qoligha elem tutqan, wetenperwer jengchi iddi.

U Teshkenitte oquwatqan waqitta 60-yilning axiri 61 – yilning béshida 33 sawaghdishining, komonust Xitay basqunchilirining Sherqiy Türkistan xelqige séliwatqan zulum, isteklirini pash qilip, Söwet kompartiyesi 1-sékritari N.S Xeroshowgha ochuq xetini yezish, teshkilesh we uni Moskivagha élip bérishqa, qatnashqan we bu herkettiki muhim shiexislerning biri iddi.
Ene shu eqidisi bilen wetende we Qazaqistanda Sherqiy Türkstan dawasini élip bériwatqan inqilawi teshkilatlar bilen zich alaqide bolup, rehberlik xizmetlirini ishlep, 1992-yili Türkiye Istanbolda échilghn 1- qétimliq Sherqiy Türkstan milliy qurultiyining ishtirakchisi we Yawrupaning bezi memliketliride échilghan Sherqiy Türkstan heqidiki qurultay, komfurunslargha qatniship, wetinimiz dawasigha ahtip ülüsh qoshqan iddi.
Dolqun Yasin özining bir ömürlük xalis, pidakarané xizmetliri, ijadi emgekliri, üchün Amerikidiki pen-maarip, senet, sanaet akadimiyisining akadimiyilighi, nobul mukapatigha 100 yil altun midalning sahibi, Qazaqistan yazghuchilar ittipaqi, “Ilyas Jansogorof” namidiki mukapatning lawriaty we 1-derijilik “Ilham”mukapati lawriaty qatarliq shereplik unwanlargha érishken iddi.
Bir ömür wetini Sherqiy Türkstaning yoruq tanglirini körushke intizar bolup, shu yolda koreshken mujahit shahir 2005 – yili 5 -senteber Almatadiki öz öyüde bu wapasiz dunya bilen xoshlashti. Jnabi Allha merhumning yatqn jayini ferdawus jennetin qilghay, Amin!

Merhumning jessidi Almatta “dorojba” Uyghur mehelisidiki musulmanlar qebristanlighigha depne qilindi. Merhum shair, Dolqun HajiYasin oghuli, ahillik bolp, u bir qizi, 3 oghulning atesidur.

Ehmet Igemberdi.

2005-8-octeber Liverpool Sydney