Ottura Asiya Elliri Chetel Ammiwi Teshkilatlirigha Paaliyet Cheklimisi Qoydi‎

2005.10.05 RFA

Aldinqi küni washingtonda ötküzülgen bir muhakime yighinda gérmaniyilik mutexessis ‎andréy bérgning tekitlishiche, ammiwi isyanlarda aghdurulushtin endishe qilidighan ‎ottura asiya ellirining rehberliri, xelqara ammiwi teshkilatlarning bu döletlerdiki ‎paaliyitige hakimiyet aghdurush weqelirini uyushturmaqta, dégen guman bilen cheklime ‎qoymaqtiken. ‎

Andréy bérg, Germanye hamburg uniwérsitéti tinchliq tetqiqati we bixeterlik siyasiti ‎inistitutining yuqiri derijilik mutexessisi. ‎

Ottura asiya rehberliri jiddi endishe ichide ‎

Bérg, düshenbe küni amérika paytexti washingtondiki wudrow wilson xelqara ‎mutexessisler merkizide sözligen nutuqida, qirghizistan we bezi sowét ittipaqi ‎jumhuriyetliridiki hakimiyet almishish weqeliridin kéyin, ottura asiyadiki dölet ‎rehberlirining endishisi téximu küchiyishke bashlighanliqini bildürdi. Bérg "gruziye, ‎ukrainiye we qirghizistandiki weqelerdin kéyin, ottura asiyadiki bashqa döletler téximu ‎qattiq qanunlar bilen xelqara teshkilatlarning paaliyitige cheklime qoydi " deydu.‎

Özbékistan ammiwi teshkilatlarni cheklesh chimpiyoni

‎ Andréy bérgning eskertishiche, özbékistan xelqara ammiwi teshkilatlarning paaliyitige ‎eng burun cheklime qoyghan dölet bolup, 2004 - Yili 1 - Ayda ukrainiyidiki renglik ‎inqilab ghelibe qilghandin kéyinla, özbékistan prézidénti islam kérimof, xelqara organlar ‎we yerlik ammiwi teshkilatlardin özbékistan edliye ministirliqigha qayta tizimgha ‎aldurushni telep qilghan. Shuning bilen birge, özbékistan hökümiti mexsus maliye ‎komitéti qurup, xelqara organlar teripidin yerlik ammiwi teshkilatlargha bérilgen yardem ‎pulini sürüshtürüshke bashlighan.‎

Andréy bérg mundaq deydu: "bu dégenlik yerlik ammiwi teshkilatlar xelqara ‎organlarning yardimige érishse, érishken yardem pul yerliktiki bu teshkilatlarning qoligha ‎tégishi kérek dégenlik emes. Ularning otturisida maliye komitéti bar, mezkur organ pulni ‎toxtitip qoyalaydu." ‎

Özbékistan amérika teshkilatlirini cheklidi ‎

Andréy bérgning tekitlishiche, özbékistan hökümiti puqralarni xelqara teshkilatlar bilen ‎‎"dölet bixeterliki" ge yatidighan mesililer toghrisida sözlishishtin pexes bolushqa ‎agahlandurush üchün, dölet bixeterlik qanunigha tüzitish kirgüzgen. Andréy bérg, bu ‎qanunlar amérikidiki ochuq jemiyet inistituti, memliketlik démokratiye inistituti, xelqara ‎jumhuriyetchiler inistituti, erkinlik sariyi qatarliq kishilik hoquq we démokratiye ‎teshkilatlirining özbékistandiki paaliyitige qaritilghanliqini bildürdi.‎

‎ Bérgning tekitlishiche, özbékistan hökümiti 2004 - Yili 4 - Ayda ochuq jemiyet institutini ‎tizimgha élishni ret qilip, uning özbékistandiki ishxanisini taqighan.‎

Tajikistan bilen qazaqistanda ammiwi teshkilatlargha cheklime köpeydi

Özbékistan bilen birge tajikistan we qazaqistan qatarliq döletlermu buninggha oshash ‎tedbirlerni alghan. Bérg, bu yilning bashlirida qirghizistanda yüz bergen aqayéw ‎hökümitini aghdurush weqesidin kéyin, tajikistanning xelqara teshkilatlarni cheklesh ‎yoligha mangghanliqini bildürdi. Bérgning eskertishiche, tajikistan, chetel elchixaniliri ‎we xelqara teshkilatlardin tajikistandiki yerlik siyasi we ijtimaiy küchler bilen alaqe ‎qilghanda, ehwalni tajikistan hökümitige doklat qilishni telep qilghan.‎

‎ Andréy bérg "shuning üchün tajikistanda xelqara teshkilatlar yerlik küchler bilen yighin ‎ötküzmekchi bolsa, tajik dairiliridin ruxset élishi kérek. Emma shundaqtimu ‎tajikistanning weziyiti hazirche nisbeten tinch," deydu. ‎

Bérgning tekitlishiche, qazaqistan hökümiti chiqarghan yéngi qanun ammiwi ‎teshkilatlardin qayta tizimgha aldurushni telep qilghan bolup, yéngi qanun boyiche ‎qazaqistandiki yerlik teshkilatlarning hökümet ruxset qilghan yardemlernila qobul ‎qilishigha bolidiken.‎

‎ Bérg, "qiziqarliq yéri shuki, rusiye qatarliq sowét ittipaqining bashqa mirasxor döletler ‎hem buninggha oxshash qanunlarni chiqirishqa bashlimaqta " deydu. ‎

Diktatorlar yawropa bixeterlik - Hemkarliq teshkilatini eyiblidi
Abndréy bérgning tekitlishiche, sabiq sowét ittipaqidiki döletler 2004 - Yili yazda ‎moskwada xitapname élan qilip, yawropa bixeterliki we hemkarliqi teshkilatining ‎paaliyitini eyibligen. Bolupmu mezkur teshkilatni saylamgha nazaret qilish, bu rayondiki ‎döletlerning igilik hoquqi we ichki ishlirigha arilishish bilen tenqidligen.‎

‎ Andréy bérg, ottura asiya elliri " pursetni ghenimet bilip," bu döletlerning siyasitige ‎tashqirining körsitidighan tesirini tosush bilen birge, ammiwi jemiyetlerni basturiwatidu, ‎dep eskertti. ‎

Démokratiye musapisidin chetnesh ottura asiya- Gherb munasiwetlirige tesir körsetti
Özbékistan we ottura asiya jumhuriyetlirining xelqara ammiwi teshkilatlarni cheklesh, ‎démokratiyilishish musapisini tormuzlash herikiti démokratik eller bilen bu rayondiki ‎diktatur hökümetler otturisida sürkilishni kücheytmekte. ‎

Özbékistan enjan weqesi üstidin xelqara tekshürüsh élip bérishni ret qilghandin kéyin, ‎yawropa ittipaqi özbékistangha qoral - Yaraq imbargosi qoyidighanliqini jakarlidi. ‎

Xewerlerge qarighanda, amérika özbékistan bilen bolghan munaswitini közdin ‎kechürmektiken. Ottura asiya ellliridiki ziyaritini emdila axirlashturghan sh a o e t bash ‎katipining wekili robért simons, sh a o e t ning enjan weqesi mesilisidiki meydani ‎yawropa ittipaqi bilen oxshash ikenlikini tekitlidi. (Erkin)