Ghulja Pajiesi

 (Sürette Ghulja weqesining 8 – yilliqini hatirlesh munasiwiti bilen "Yawropa Sherqiy Türkistan Birligi"ning orunlashturshida  Germaniyediki Uygurlar Hitay Kongsli aldida namayish qilmaqta)

   1997-yili 2-ayning 5-küni Sherqiy Türkistanning Ghulja shehride échinishliq bir meydan pajie yüz berdi.
20-esirning bashliridin axirighiche Xitay tajawuzchilirining qanliq basturushlirigha nechche yüz qetim duchar bolghan Sherqiy Türkistan xelqi, qehriman Ghulja yashliri tajawuzchi we terrorchi Xitay hakimiyitige qarshi ochuq- ashkara kochigha chiqip naraziliq namyishi qilghan idi !

   Dinsiz, exlaqsiz, insapsiz, insan qelipidin chiqqan Xitay terrorchi hökümiti Ghuljida namayishqa chiqqan 400 neperdin artuq Uyghur yashni rehimsizlerche, eslidiki wehshi mahiyitige uyghun halda etip öltürdi we hayat qalghanlarni tutqun qilip türmige tashlidi. Bu weqe Sherqiy Türkistan tarixida bir qetimliq inqilap emes, belki bir meydan pajie idi.
Xitay tajawuzchiliri tutqun qilghan 400 din artuq Uyghur yash ichide, qizlar, ayallar, ösmürlermu bar idi. Tutqun qilin’ghanlardin 150 qiz-yigitni nöldin töwen 20 nechche giradus soghuqta bir zalgha yalingachlap solap, üsti- beshigha su sepip, bir kechide tonglutup öltürdi. Qalghanlirini bolsa qiynap yaki etip öltürdi !

   Bu qetimqi pajie jeryanida sirtta qalghanlardin yarilan’ghanlarni dawalimasliq heqqide Xitaylar barliq doxturxanilargha buyruq chüshürdi. Sirtta qalghan bigunah Uyghurlar dawalinalmay meyp bolup qaldi yaki aghriq azabidin bu terrorluq qaplighan dunya bilen xoshlashti.
Pajie yüz berdi, Uyghurlarning ochuq- ashkara Xitay hökümitige qarshi turghan herqandaq namayishlirini qanliq basturushi tunji qetim emes idi, bu qetimmu ilgirikidekla basturush bilen bir waqitta bu qanliq basturush toghrisidiki xewerlerni Sherqiy Türkistan, Xitay we chetellerge bildürmeslik üchün düshmenler tedbir qollinishqa kirishken idi. Bunche köp qan tökülgen pajielik weqening sirtqa anglanmay qelishi mumkin emes idi.

   Xelqimiz uzun ötmey bu weqedin xewer tapti, qayghurdi. Chetelliklermu xewer tepishqa bashlidi. Yüzligen xewer we obzorlarni yazdi, cheteldiki Sherqiy Türkistan teshkilatlirimu bu weqedin xewer tepip qayghurdi we imkaniyetning beriche teshwiq qilishqa bashlidi, ta hazirghiche bolghan 8 yil mabeynide nechche on qetim Xitay elchixanisi we konsulxaniliri aldigha toplunup naraziliq namayishliri ötküzdi.

   Xelq’ara kechurum teshkilati, Xelqara wakaletsiz milletler teshkilati, kishilik hoquq teshkilatliri we her qaysi döletlerdiki axbarat organliri Ghuljida yüz Bergen 5-fewral qanliq pajiesini nechche yüz qetim xewer qilghan boldi! Xitay hökümitini eyiplidi, emma qanuniyet boyiche bizning teshkilatlirimizning teshwiqat we Xitaygha qarshi namayishliri, ashu xelqara teshkilat we axbarat organlirining Xitayni eyipleshliri hech kargha kelmidi, kargha kelmeyitti! Nurghunliri shehit qilindi! Türmidikiler qiynap öltürüldi we dawamliq türmide yatmaqta!

   Sichuan ölkisidiki haywanatlar baghchisida beqiliwatqan bir müshük eyiqning ishtihasi tutulup qelip, bitap bopqalsa, Xitaylar radio-televizor we bashqa teshwiqat wastiliri arqiliq pütün dunyagha xewer qilidu, UNESCO din bashlap Yawropa birligi we dunyadiki haywan heqlirini qoghdash teshkilatliri derhal ishqa kiriship, u müshük eyiqni dawalap qutquziwelish toghrisida seperwer qilidu we maddi yardem dunyaning hemme yeridin Beijing we Sichhuan ölkisige qarap eqishqa bashlaydu, pütün dunyadiki muxbirlar Sichuan ölkisige berip neq meydandin xewer berishke kirishidu…

Sherqiy Türkistanda Ghulja pajiesi yüz bergendin keyin Xitay tajawuzchi, terrorchilar döliti Ghulja sheher etrapigha tajawuzchi 5660- dewiziyesini yötkep kelip orunlashturdi. Buningdin bashqa herxil namdiki qoralliq saqchilarni köpeytti, Xitayning Jiangsu, Shandong qatarliq ölkiliridin tümenlep tajawuzchi ahalisini yötkep chiqip Ghuljigha waba kesilidek yeyiwetti! Ili aymiqigha nisbeten Uyghurlarning nopusi eng köp bolghan Ili wilayitini emeldin qaldurup, Uyghurlarning siyasi, qanuni ornini töwenlitish bilen bille teximu köplep Xitay tajawuzchi aqqunlirini orunlashturush üchün siyasi muhit hazirlidi. Ili xelqini imansizlashturush üchün 150 meschitni mejburi taqiwetti.

   Ghuljida yüz Bergen 5-fewral pajiesidin 2003-yilghiche bolghan 6 yilda tajawuzchilar Ili aymiqi teweside 1500 qetim chong-kichik ashkara-yoshurun sot yighini achqan bolup, bu jeryanda 60 mingdin artuq Uyghurgha jaza höküm qilghan. Bularning ichide 51ming Uyghurgha siyasi mehbus qalpiqini kiygüzüp qolgha alghan we 8000 Uyghurni ashkara yaki yoshurun qetliam qilghan, 11mingdin artuq Uyghurni muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghan, 14ming Uyghurgha 10 yilliqtin 20 yilliqqiche muddetlik qamaq jazasi höküm qilghan, 10 mingdin artuq Uyghurgha 1 yilliqtin 10 yilliqqiche muddetlik qamaq jazasi höküm qilghan.

   Dimek, Xitayning haywanatlar baghchisida bitap bopqalghan müshük eyiq (haywan)ni qutquziwelish üchün nechche tümenlep, milyonlap dollar xejlep xewer qilidighan we emeliy yardem beridighan ashu xelqara teshkilatlar, kishilik hoquq teshkilatliri, kechürüm teshkilati we her qaysi dolet hökümetliri, ammiwi teshkilatliri seperwer bolup, Ghulja pajieside qanliq basturulghan Uyghurlarning tul qalghan ayalliri, aniliri we perzentlirige qanchilik yardem qilghandu? Türmige qamalghan qanche Uyghurni Beijing hökümitige besim ishlitip azat qiliwetkendu?! Mal-mülki musadire qilin’ghan, Xitaylar teripidin bulap ketilgen Uyghurlarning hayatliqi üchün qanchilik yardem qilghandu? Qanche muxbir Sherqiy Türkistan’gha berip höjjetlik filim ishlep dunyagha tarqatqandu? Bizning cheteldiki nechche on teshkilatlirimiz shehit bolghan yaki zindanda azap chekiwatqan bigunah, qehriman oghul-qizlirimiz üchün yürigi qanchilik echishiwatqandu? Ularning ailisige qanchilik yardem beriwatqandu? Xitay tajawuzchilirigha qarshi qanchilik ghezep we nepret bilen paaliyet elip beriwatqandu? Yaki küresh qiliwatqandu?
Bundaq pajielerning yüz bermesligi üchün biz qandaq qilishimiz kerek iken? Qandaq qilghanda insandek yashiyalaymiz? Ewlatlirimiz yashiyalaydu? Siz oylunup baqtingizmu? Hazirmu kechikmeysiz, oylunung!

   Mentiqsiz ish ghelibe qilmaydu! Xata yol bilen nishan’gha yetkili bolmaydu! Toghra yol peqet birla! Uni siz bilisiz. Emma bu yol üchün bedel töleshke toghra kelidu, u dunya we bu dunyaliq üchün oxshashla shundaq!

Sherqiy Türkistan Informatsion Merkizi.
Ruzimemet Imam
2005-yili 2-ayning 5-küni