REPUBLIC OF EAST TURKESTAN

Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti

P.O Box 3680–Oakton, VA 22124 USA
Tel: (571)344-3886   Fax: (703)591-4257
www.etnfc.org       www.uygur.org

8-Nomurluq Hökümet Bayanati

2004-Yili 11-Ayning 26-Küni  Saet 10.00 

Sürgündiki Sherqiy Türkistan Parlamenti
Asasi Qanunini Pütün Dunyagha Elan Qildi

Sürgündiki hökümet maqullan’ghan asasi qanunida Xitaygha qarshi musteqilliq kürishi qilidighanliqi yezilghan. 

2004-yili 11-ayning 20-künidin 23-künigice Washin’giton’gha yighilghan Sherqiy Türkistan parlamenti 2-nowetlik qurultiyida xelqning maqullughini alghan sürgündiki Sherqiy Türkistan hökümiti hazirlighan “Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Asasi Qanuni” BDT bashliq munasiwetlik döletlerning tashqi ishlar ministirlikige iwertildi.

Asasi qanunning kirish sözide: “Ushbu asasi qanun 1949-yili tajawuzchi komunist  Xitaylar teripidin ishghal qilin’ghan wetinimiz- Sherqiy Türkistandin chet’ellerge sürgün bolup qechip chiqip dunyaning herqaysi jaylirigha panahlan’ghan Sherqiy Türkistanliq muhajirlarning ortaq milliy iradisi boyiche tüzüp chiqilghan bolup, ushbu asasi qanun, Sherqiy Türkistan xelqining we ularning ewlatlirining höriyet ichide yashishini kapaletlendürüshni meqset qilghan asasta, we ishghal astida yashawatqan xelqimizge höriyet yetip kelgende ularning aldida nimilerning kütüp yatqanlighini körsetmek üchün yezip chiqildi” dep korsitilgen.

67 maddiliq asasi qanunda, döletning xarakteri “Dölitimiz birleshken döletler teshkilati we musteqilliq belgilimilirige uyghun,kishilik hoquqni hörmet qilidighan, demokratik, bir pütün sotsial hoquq dölitidur” dep belgilen’gen.

Asasi qanunning 7-maddisida “Dölet tili, Dini we Paytexti” mundaq diyigen:

“Sherqiy Türkistanning dölet tili Uyghur Türkchisidur. Qazaqche we Qirghizche bashqa milli tillardur. Dölet dini Islamdur. Dölet bashqa dinlarnimu hörmet qilidu, qoghdaydu we herxil diniy hoquqlargha kapaletlik qilidu. Hemme kishi etiqad, koz qarash, wijdan we diniy erkinlikke igedur. Döletning we jumhuriyetning bir pütünlugini parchilashqa, emeldin qaldurushqa herqandaq kishining teshebbus qilishigha yol qoyulmaydu” -dep belgilen’gen.

1-Madda: Dölet Ismi: Sherqiy Türkistan Jumhuriyitidur.
2-Madda: Dölet Tüzümi: Demokratiye we kishilik hoquqqa hörmet qilidighan, sotsial, bir pütün hoquq dölitidur.

3-Madda: Dölet Bayrighi: Ay-yultuzluq kök bayraqdur.

Bayraqtiki kök reng we ay-yultuz, kök yüzidin keng ilham alghan, köktin chaqnighan nurdin  jewherdek julalinip pütün dunyagha hozur beghishlighan, kök bayraqtin insaniyet alimige kök quchaghi bilen tenchliq sun’ghan, kök bayraq armiyisi bilen qesem qilip Allahni bir bilgen, kök yüzide ay-yultuz neqeder eziz bolsa, ay-yultuz Rabbini temsil qilip wezipisini qandaq yaxshi tonughan bolsa, Sherqiy Türkistanning eziz millitimu yer yüzining ay-yultuzi bolush süpiti bilen wezipisini tonup pütün insaniyet alimige xizmet qilishqa qesem bergen menisini bildüridu.　　　　　　　　

4-Madda: Dölet Giribi: Hilal ayning ong teripide toqquz we sol teripide toqquz dane noqta bolup, bu noqtilarning, hilal ayning eng töwen qismidiki uchliri bughuch bilen baghlan’ghan. Hilal ayning otturisida hösnixet bilen “Bismillahhirrahmanirrahim” digen xet yezilghan, hilal ayning ikki uchining uchrishidighan yeride üch dane yultuzdin teshkil tapqan bir shekildin ibaretdur.  On sekkiz dane noqta, Sherqiy Türkistanda yashighan on sekkiz Türk qewmining simwolidur. Üch yultuz bolsa tarixta Sherqiy Türkistanda qurulghan Kök Türk, Qaraxanilar we Uyghur Döletlirining simwolidur.

5-Madda: Döletning Istiqlal Marshi we Milli Naxshisi

Döletning Istiqlal Marshi, 1933-yili Memtili Ependi (Tewpiq) teripidin yezilip, Sherqiy Türkistanliqlar teripidin oqulghan "Qurtulush Yolida Sudek Aqti Bizning Qanimiz" digen marshidur. Milli Naxshisi Memtili Ependi (Tewpiq) teripidin yezilgan “Tarixtin Ewwel Biz Iduq, Tarixtin Songre Yenebiz” digen naxshidur.

6-Madda: Milli Qesem

Abdul Eziz Mexsumning “Ayrilmisun” digen she’iridur.

44-Madda: Xelqning qoral saqlash we qoral elip yürüsh erkinligi bardur.

45-Madda: Tajawuzchilargha hemkarliship wetenning ishghal qilinishigha wastichiliq qilghan, düshmenlerge yaki wetenni ishghal qilghuchilargha ashkara yaki yoshurun yardem bergenler, jinayitining eghir-yeng’gillikige qarap sot teripidin jazalinidu.
 

Ismayil Jeng’giz

Hükümet Bayanatchisi

Yanfon: 0533.715 15 90       Fax:0533.942 71 81

(Türkchidin Q9 terjimisi)