EAST  TURKISTAN  INFORMATION CENTER

Sherqiy Türkistangha Musteqilliq, Erkinlik We Démokratiye !

MAUZULAR:

 

SHERQIY TÜRKISTAN

 

DINIY SAHIPEI

 

TARIH SAHIPISI

 

KISHILIK HOQUQ

 

IQTISADI SAHIPE

 

EDEBIYAT SAHIPISI 

 

ETIC DOKLATI

 

OSMURLER SAHIPISI

 

REAL MEDIA FILIMLER 

 

UYGUR TESHKILATLIRI 

 

ALAQE ADRISI

 

HAWARAYI 

 

ARHIP KÖRÜNÜSHLE

 

PIKIR DEPTIRI

 

DUAT ARHIBI 

 

MUHIM LINKLER  

 

Dunya Uygur Ahbarat Tori 2004

| |   Sherqiy Türkistan  | |  Zhunggou - Taiwen  | |  Xelq'ara   | |

2004 yili  6 - ayning 15 - küni

Amerika Bilen Xitay Otturisidiki Sürkülüsh We Ottura Asiyadiki Siyasiy Oyun

Bu yil AQSH Dölet Mudapie Ministirligi (Pentagon) ning chet'ellerdiki herbiy qoshunlirining systemisini özgertish pilanining layihesini „Washington Post“ gézitide élan qilishi bilen birge 5-ayda „Xitayning 2004-yilliq herbiy küchi toghirisida doklat“ini America palamentusida muzakire qilghanliqi Xitay hökümitini qattiq alaq-zade qiliwetti.
Mesilen bu layihede Amerikining herbiy bazilirining qurulmisi töwendikidek özgermekchi: Amerikining herbiy qomandanliq shitabi Germaniye, Jenubiy Koreye we Yaponiye döletliride turushluq herbiy qoshunlirining sanini qisqartip, Bulghariye, Rumaniye, Australiye döletliride yéngi herbiy bazilarni qurup chiqip, Singapur we Tailand döletliri bilen bolghan herbiy alaqisini téximu riwajlandurup, Özbekistan, Kirghizstan we Tajikistan qatarliq döletliridiki herbiy bazilirini muqumlashturushtin ibaret dep élan qilinghan.

“RBC Daily” gezitining muxbirliri Rusiyening mutexessis alimliri bilen moshu mesile üstide ötkezgen söhbetlirining mezmunigha asasen, Amerikining urushqa teyyarliq qiliwatqanlighi birinchi bolup Xitay dölitige qaritilip, asasiy hujum Ottura Asia döletliridin bashlinidighanlighini perez qilmaqta.

Bu heqde Beijingda Xitayning Tashki Ishlar Ministirligining mexsus xadimi Li Hui bir nechche qétim jiddiy metbuat yighini chaqirip, Xitay hökümitining Amerikigha qattiq naraziliq bildürgenligini we Amerika Xitayning ichki ishlirigha arilashmasliq agahlandurushlirini bayan qilghan idi.

Yene yéqinda Pentagonning internet sehipiside Xitayning 2004-yilliq herbiy küchi toghrisida teyyarlighan doklatini élan qildi. Bu doklatta Xitayning Taiwen bilen urush qilish teyyarliqini qiliwatqanlighi toghrisida melumat berilip, Xitayning herbiy küchige ajritidighan yilliq meblighi peqetla AQSH we Russiyedin qalsa üchünchi orunda turidighanlighini bayan qilidu.

Reuters agentlighining xewirige asaslanghanda, Taiwen Amerikidin qoral sétiwélish üchün salghan mebleghning ichidin 15 milliard dollargha déngiz asti paraxotlar, herbiy déngiz kémiliri we düshmenning kémilirige taqabil turalaydighan ayroplanlarnimu sétiwalmaqchi bolghan qorallarning pilanigha kirgüzüp bolghan.

Amerikining Pentagon teripidin testiqlengen pilan boyiche, Taiwen 1,8 milliard dollarliq alahide yuquri derijilik eng ilghar tüptiki radar'nimu sétiwalmaqchi boluwatqanlighini xewer qilghan bolsa, Taiwen hökümiti terep, Xitayning 500 dane raketa bombiliri Taiwen ariligha qaritilghanlighi, bu bombilarning sani her 6 künde birdin qoshulup köpiyiwatqanlighini bayan qilidu.

Hazirgha qeder Xitay hökümiti, eger Amerika Taiwen mesilisige asaslinip Xitaygha hujum qilip qalsa, u hujum „Kosowo scinariyesi“ge ohshap qelishi mumkin dep perez qilghan bolsa, bügün u perezlerdin pütünley waz kéchip, Amerikining Xitaygha qurughluq herbi armiyisi bilen chegrani buzup kirishini pilanlawatqanlighini yekünlimekte. ٍShunga Xitay generalliri, Pentagonning pilanigha asaslinip, Xitayning hawa, qurughluq we dengiz armiyilirining taktika we strategiyelirini jiddiy halda özgertmekchi boluwatidu.

Xitay herbi mutexessisliri, Amerika kélechekte Xitaygha hujumni Hindistan we Pakistan döletliridin bashlishi mumkin, shuning üchün Amerika bu döletler bilen diplomatiye we herbi munasiwetlirini riwajlandurup, Özbekistanda mewjüt bolup turiwatqan herbiy bazilirini muqimlashturiwatidu dep yekünlimekte.

Pentagonning dokilatida Xitaymu Amerikining herbi bazilirigha qarshi hujum qilishining pilanini tüzüwatqanlighi, shundaqla „Assassin’s mace“ namliq yéngi tüptiki qoral ishlep chiqirish aldida turiwatqanlighini élan qilghan.

17-Iyun küni Tashkentte ötküzülidighan „Shanghai Birligining“ nöwettiki yighinida „térrorizmgha qarshi hemkarliq qurulmisi dep atalghan Xitay, Russiye, Qazaqstan, Qirghizstan, Tajikistan we Özbekistantin ibaret bu birlikning döletler ara bir bölümining éçilish murasimi bolup ötmekçi.

Bu yil 1-ayda Beijingda Shanghai Birligining katibat bölümi resmi qurulup çiqqan bolup, Tashkentte éçilidighan nöwettiki yighinida bu katibat bölüm we „térrorizmgha qarshi hemkarliq qurulmisining” dagh-dughuluq éçilish murasimi ötküzülidu. Bu ikki çong bölüm Shanhai birligining eng muhim we dawamliq ishleydighan bölümliri bolidighanlighini we bu ikki bölümning qurulush basquchi birinchi basquchi bolsa, Özbekistandiki yighindin bashlap bu bölümning ikkinchi basquchi, yeni emeliyleshtürüsh basquchi bolup ötmekchi.

„Térrorizmgha qarshi hemkarliq qurulmisi“ 2002-yili Russiyening Sankt-Petersburg shehiride ötküzülgen Shanghai birligining yighinida testiqlengen bolup, uning merkizi Tashkent shehiride bolidighanlighi qarar qilinghan, we bu qurulmining asasi mexsiti térrorizm, bölgünçilik we ekstremizmgha qarshi küresh qilish dep belgilengen idi.

Bu qétimqi yighingha Afghanistanning prezidenti Hamit Karsay Özbekistan Prezidenti Islam Karimow teripidin mehman süpitide teklip qilinghan bolup, Hamit Karsay bu yighingha qatnishidighanlighini bildürdi. Shundaqla Xitay dölet Reisi Xu Jintao Hamit Karsay bilen alahide körüshüp söhbetleshmekchi bolghanlighini Xitayning Tashqi Ishlar Ministirligi bayan qilghan. Bu yighinda yene bundin keyin mehman süpitide chaqirilidighan bashqa döletlerning reisliri muzakire qilinidighanlighi élan qilindi.

Shanghai birligi Katibat bölümining Ijraiye Katibi Jiang Deguang „15-Iyun küni“ Shanghai birligige eza döletlerning bayram küni dep élan qilmaqchi. Xitay tajawuzchiliri özining imperiyesini kücheytish üchün yengidin musteqil bolghan xoshna döletlerni aldap, ötkünchi dewirdin keyin özining yaman gherezliri arqiliq Ottura Asiya döletlirining zimininimu (xuddi Uygurlarni aldap dewirning ötüshi bilen ularning ziminini ishghal qilghandek) egellimekchi boliwatidu. „15-Iyun küni Xitaylar üchün shatliq bayram küni bolsa, Uygurlar üchün, shundaqla Xitayning héli-mikrisige aldiniwatqan xelqlerning beshigha balayi-apet bolidighanlighini bu qérindash döletler ésidin chiqarmaslighi lazim.

Xewerni öz muxbirimiz FIDA hazirlidi


© Uygur.Org  03.01.2005 20:47   A. Qaraqaş