Qerizge Boghulghan Zhongguo Ixtisadi

Zhongguo hökimet terep istatiskilirigha asaslanghanda, Zhongguo ixtisadining eshish nisbiti yeqinqi nechche yillardin buyan izchil 8 % etrapidiki sanni saqlap kelgen, bolupmu aptomobil, öy-zimin sodisi, polat-tomür, nefit-ximiye sanaeti qatarliqlar nahayiti qiziq nuqta bolghan. Lékin Zhongguo ixtisadi nurghun problimlargha duch kelmekte, ötken yilqi tomuz issiq we bu yilqi soghaq eqim Zhongguo énirgiyesining yitishmeslik mesilsini otturgha chiqardi. Zhongguoning nurghun export eshyaliri jazalashqa duch kelmekte. bular renglik telivizor, kiyim-kechek, öy jahazliri, chaqmaq qatarliqlar. Zhongguoning pay chek bazirimu izchil töwen nuqtigha qarap mangmaqta. islahatning hayati küchi ajiz, burun omomi yüzlik qollashqa erishken islahat hazir türlik tosalghugha uchrap, burunqi islahatni qollighuchilar hazir qarshi turghuchilargha aylanghan.bu mesililerning otturgha chiqishi bir mesilini chüshendüridu, yeni burunqi islahat ixtisadning omomi qimmitining ösishige küchep, ixtisadi paydining teqsimlinishige sel qarighan. payda bir qisim kishilerge mujimeliship, köpchilik awamgha paydisi tegmigen. shunglashqa bezilerning islahatqa qarshi turishi ejeblinerlik emes. ixtisad omomi qimmitining yüzeki öskenligi, jemiyet baylighining öskenligini körsetmeydu, hem xelq turmush sewiyisining omomyüzlik öskenliginimu körsetmeydu. sewebi milli darametning omomi qimmiti ösken bolsimu, herbir awam xelq erishishke tegishlik bir ülüshke erishelmigen. Zhongguoda bay kembeghellikning ikki qutupqa bölinishi nahayiti eghir, bashqa menidin eytqanda Zhongguoning hazirqi qolgha keltürgen ixtisadi ghelibisi qerizge boghulush hisawigha kelgen, mesilen export mehsulatlirining bahasi nahayiti erzan, shunga jazalashqa uchrimaqta. Zhongguo mehsulatlirining bahasi nime üchün bundaq erzan? asasliq sewebi ish heqqi erzan, zor türkümdiki déhqan ishchilar hichqandaq kapaletke ige emes, emgek sughurtisi yoq, dawalinish sughurtisi yoq, normal emgek sharaitigha ige emes. yeni Zhongguo hökimiti bu 200 milyon déhqan ishchigha tegishlik her xil sughurta pulini(herxil sotsial kapaletke ige bolush pulini) qurban qilip (ishlitiwelip) exportning eshishini qolgha keltürgen. Bundaq kétiwerse nechche on yildin kéyin Zhongguodiki yashanghanlar köpiyip ularning sotsial kapaliti eghir mesilige aylinip, bu eghir yük kéyinki ewlatlargha yüklinidu. islahat bashlinip aldinqi 10 yilda, déhqanlar paydigha erishti, likin yezilarning 90- yillardiki tereqiyati astilap qaldi, hetta bezi jaylar toxtap qaldi yaaki arqigha chekindi. emilyettimu aldinqi 10 yilda Zhongguo hökimiti yezilargha anche köngül bölmigen idi. shu chaghdiki yeza islahatining ghelibige erishishi peqetla déhqanlarning aktiplighining yuquri bolishida we yeza igilik ishlepchiqirish ünimining yuquri bolghanlighi bilen zich munasiwetlik. likin yeza igilik asasi qurulishigha ehmiyet bérilmigen, yeni déhqanchiliq esleheliri, yer, déhqanlarning kirimi, sotsial kapaliti, sehiye saqliqni saqlash qatarliq.bulargha kétidighan ixtisadning hemmisi hökimetning boynigha artiqliq. eger ötken yilqi SARS keselligi yezilargha tarqilip ketken bolsa aqiwitini yighishturwalghili bolmayti. uningdin sirt Zhongguodiki énirgiyening yitishmeslik mesilsi ixtisadning tereqi qilishigha eghir tosalghuliq qilghan.buningdin sirt yene su qatarliq teibi bayliqlarning yitishmeslik mesilsimu nahayiti eghir. Zhongguoning ötken 25 yildiki qolgha keltürgen tereqiyati, zor miqtardiki énirgiyeni xoritip, muhitni weyran qilish bedilige kelgen bolup, muhit asrashqa kétidighan chiqimni qetti oylashmighan. yeni muhitni qurban qilip, ixtisadni tereqi qildurghan. bumu bir Zhongguo export mehsulaatlirining erzan bolush sewebi. karxanilar muhit asrashni oylashmaydu, déhqan ishchilarning salametligini teximu oylashmaydu. export mallirining yene bir erzan bolush sewebi, (eng eghir sewebi) hökimet türmilerdiki jinayetchilerni maashsiz ishlitip mexsulatlarning tennerqini töwenletken. bu peskeshlikni gheripning riqabetchi sodigerliri hergiz qilalmaydu, hem qilishnimu oylashmaydu. hazir siyasi tüzilme, sotsial kapaletlik tüzilmisi, qanun qatarliqlarning birsimu mukemmel emes. peqetla qarghularche dölet igiligidiki karxanilarni xususi igiliktiki karxanilargha aylandurip, nurghunlighan parixor, xiyanetchilerni peyda qiliwatidu. lekin amma oyghandi bolupmu ottura, töwen qatlamdiki ammining islahatqa bolghan qizghinlighi tez sürette suslashmaqta. Muqimliq islahatning asasi digen prinsip boyiche eytqanda yene mushundaq bir qisim kishiler beyip, ottura töwen qatlamdiki awamni mushundaq tashlap qoysa, yeqin kelgüside zor awarchiliq chiqishi mümkin.
The Epoch Time, terjime qilghuchi Alimjan.2004-yili 29-febral.