Xitay
Hökümiti Héytgah Jameside Adettiki Künlerde Namaz Oquşni Çeklep Özlirining
Iqtisadi We Siyasi Meqsidige Yetmekçi
Öz muhbirimiz Abdullah Pamir hewiri:
Şerqiy Türkistanning merkizi şahiri, Orta Asiyadiki 5 dölet bilen çégirlinip
turudiğan, büyük alimlar yétişip çikqan we jahan madiniyitige öçmes töhpa
qoşqan yipek yolidiki marwayit Qeşqerni hazir Xitay bayliri terep tereptin
sétiwélip, qadimdin buyan ajdatlirimiz yaşap kéliwatqan Uygur musulmanlirini
öy ziminliridin qoğlap, qadimi asre atike bop kéliwatqan we çet’ellik
sayahetçilerni özige jelip qilğan, kona quruluşlarni çéqip u yerge Xitayçe
körümsiz binalarni sélip, bahani üstün qoyup, Xitay tijaretçilirige satmaqta.
Hazir Héytgah Jamasini qaldurup qoyup atrepidiki pütün qurluşlar çéqip
tügitildi we özgertip yasilidu digen sepsete bilen xarabiliqqa aylanduruldi,
Haytgah jamasi atrapidiki uşşak tijaretçi we hopügerler qoğlandi. Işençilik
heverlerge qariğanda bundin kéyin Héytgah jamasi haptide bir kün Juma
namiziğa, yilda bir qétim qilidiğan Roza héyt we Qorban héyt namiziğila
éçiwétilip qalğan künliri sayahetçilerge içiwétilidiken, şu kündin başqa
adettiki künlerde u yerde namaz oquş mumkin emesken. Héytgah atrepiğa 500
kişlik kiçik bir masjid sélip birip şu yerde adettiki künlerdiki namazni
oquşqa ruxset qilinidiken.
Buningdiki asasi sevep, Xitay hökümiti Uygurlarning héytka etrapidiki
iqtisadi merkizini ölütürüş ve tartivélişnila meqset qilip qalmay belki
Uygurlarning tarixi ve dinini özlirining iqtisadi paydisi üçün xizmet
qildurmaqçi, undin başqa, Uygurlarning buyuk Héytka mesjidige bolğan tarixi
ve dinni hörmitini ularning qedimini bu mesjidtin yiraqlaşturuş vastisi
bilen asta asta suslaşturup, eng axirida Héytgah mesjiding çet'ellik
sayahetçilerni jelip qiliş arqiliq Xitay hökümitige keltüridiğan iqtisadi
qimmitimu qalmiğanda andin bu mesjidni biraqla yer yüzidin yoq qilip
tariximiz ve dinimizni tup yiltizidin qurutuştek siyasi mexsidige yetmekçi
bolivatqan bolişi mumkin .
|