Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

Sürgündiki Sherqiy Türkistan Hökümitining Xitay Hökümitining Sherqiy Türkistandiki Medeniyet Zorawanliqigha Qarshi Bayanati

1. Dunyadiki her qandaq bir millet öz medeniyiti bilen teng mewjut bolup turalaydu. Milletning medeniyiti shu millet mewjutlighining kapaliti hemde simwoli. Xitayda we Xitay mustemlikisi astidiki döletlerde 56 millet mewjut ikan u halda 56 hil medeniyet hadisisi mewjut bolidu. Milletler étirap qilin’ghan iken u halda ularning oxshimigan mediniyiti étirap qilinip erkin tereqqiyatigha yol qoyulushi kérek. "Zhongguoda 56 millet we bir xil medeniyet-zhonghua medeniyiti mewjut"-deydighan sepsete, milletlerni shekilde étirap qilip mahiyette inkar qilganlik. Atalmish "Zhonghua medeniyiti–Xitay medeniyitidin ibaret bolup, u hergiz Uygur yaki Tibet, Mongghul medeniyitige wekillik qilalmaydu.

2. Uygur til- yezighi Uygur medeniyitining bir tüwrügi. Sherqiy Türkistandiki mekteplerde Uygur til-yeziqining orniga Xitay til-yeziqini qollunush Uygur medeniyitining yoqulishqa qarap yuzlen’genlikning bashlinishidur. Bu ehwal tebi’i halda Uygur millitining omumiyuzluk assimilatsiye qilinishini kelturup qikiridu.

3. 2002 - yildin bashlap bashlan’ghuq mekteptin ali mektepkiçe Uygur til–yeziqining ornigha Xitay til-yeziqini qollinishni mejburi yolgha qoyush, Xitay hökümitining nöwette Sherqiy Türkistanda yolgha qoyuwatqan medeniyet zorawanlighi we mejburi assimilatsiye qilish siyasitining tipik misalidur.

4. 1980-Yildin 2000-yiligha qeder "Xinjiang" Universiti we "Xinjiang Pidagogika Universiti " qatarliq Sherqiy Türkistandiki ali mekteplerde tebi’i penlar boyiçe tallanma derslerning Uygur tilida ötülishi Uygur tilining zamaniwi derslarning hoddisidin tamaman çiqalaydighanlighini ispatlighan idi. Xitay hökümiti buninggha çidimastin ,''Xitay til yeziqini ishlitish zamaniwilishishning aldinqi sherti"-digan sepsetini oydurup qikirip uni assimilatsiye qara niyitining asasi qiliwaldi.

5. Xitay hökümiti partiye nizamnamisigha ''Partiye-ilghar medeniyetning ilgirilesh yönülüshige wekillik qilidu''-dep yazdi. Nima u ilghar medeniyet digini? – Bu Atalmish Zhonghua medeniyiti yeni Xitay medeniyitidur. Undaqta ilghar bolmigan medeniyet, yeni qalaq medeniyet qaysi? Tabi’iki qalak medeniyet dep haqaret qiliwatqini gheyri Xitay medeniyitini yeni Uygur qatarliq millatlarning medeniyitini körsitidu.

Özining medeniyet zorawanliq siyasitini partiyisining heriket qiblinamisi qiliwalghan hökümet bügünki dunyada peket Xitay hökümitidur. Biz Xitay hökümitining bu xil assimilatsiye siyasitini qet’i ret qilimiz we qarshi turimiz hemde dunyadiki barliq ilghar küçlerning ,démokratik memliketlerning nöwette Xitay hökümitining Sherqiy Türkistandiki medeniyet zorawanliq qilmishlirini çeklishini ümit qilimiz.

©UÇQUN-KIVILCIM - 27.08.2005 12:24  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş