|
Hitay Maarip ministirliki
til yéziq qolliniş bölimining muawin bölüm başliği Chang
Zhangşi 3 ayning 18 - küni Ürümçige kélip 1992 - yildin
başlap yolğa qoyiliwatğan Hitay, Uygur tilida qoş tilliq
oqutuş hizmitini közdin keçürgen we Uygur Aptunum
rayonidiki her qaysi maarip organliriğa bu hil qoş
tilliq oqutuşni küçeytişni omumlaşturuş heqqide yolyoruq
bergen .
Igenlinişiçe Ürümçi rayonida Hitay Uygur baliliri arlaş
oqutilidiğan başlanğuç, ottura mekteptin harzirğa qeder
150 qurulup bolğan .
Nöwette Ürümçi tewesidela 70 mindin köprek milli oquğuçi
muşundaq mekteplerde oquydikan.
Şerqiy Türkistanda, Uygur mekteplirining uqutuş süpiti
ezeldinla Hitay mektepliriningkidin töwen bolup keldi.
Buning tüp sewebi, Hitay hökümütining Uygur maaripini
iqtisadi jehettin qisip Uygur muaaripini palech halğa
keltürüp qoyishidin boldi. Uygur maaripiğa selinğan
mebleğning azliqi we tehnik we bashqa sahelerde Hitay
hökümitining Hitaylarğa birhil Uygurlarğa birhil siyaset
elip berishi boldi. Emma Hitay dairliri bu ameliyetke
köz yumup, Uygur maaripining süpet mesilisini Uygur
tiliğa artip quyup, Uygur mektepliride Hitay tilida ders
ötüşni Uygur maaripining süpütini yuquri kötürüşning
birdinbir çarisi dewaldi hemde, 90-yillardin başlap,
şeherlerdiki Uygur mektepliride Hitay tilida ders
ötülidiğan atalmiş tejribe siniplirini barliqqa
keltürdi.
Yene 2000-yildin başlap,
içkiridiki Hitay şeherliride Uygur toluq ottra
siniplirini açti. Téhi yéqinda, sekirtar Wang lequan Bei
jingda muhpirlarğa, bundin kéyin Uygur mektepliride 3 -
siniptin başlap Hitay tilida ders ötüşni yolğa
qoyidiğanliğini élan qildi we buni perdezlep,
Uygurlarning maarip süpiti we pen-téhnika sapasini
yuquri kötürüş üçün.. dewaldi.
Mahiyette bu, Hitay
hökümitining, Uygurlarning milli mewjutliğini yoq
qilişqa qaritilğan qebih siyasi süyqestining bir
qismidur! Çünki bir millet, özining milli tili bilen
mewjut bolup turidu, milli tilini yoqatqan milletning
milli ğurur, milli iptihar, milli işenç tuyğilirimu
yoqilidu. Şunga tarihtin beri, zorawan mustemlikiçi
milletler, mustemlikisi astidiki milletlerning milli
qarşiliq körsitiş rohini yoq qiliş meqsidide, ularğa
qarta tiljehette mejburi asmilatsiye qiliş siyasitini
yürğüzüp kelgen. Hitay mustemlikiçi dairlirining Uygur
mektepliride mejburi Hitayçe oqutuşni yolğa qoyuşimu del
şu meqsette, yeni, Şerqiy Türkistanning kéliçek igiliri
bolğan Uygur perzentlirini, ana tilini untuldurup,
Hitaylaşturuş, Uygurlarning milletçilik tuyğusi we
musteqilliq iradisini yoqutup, ahirda Şerqiy Türkistanni
menggülük mustemlikige aylanduruşni meqset qilğan!
|
|
