|
Muhtemel Irak savaşında NATO’nun Türkiye’yi savunma
planının Almanya, Belçika ve Fransa tarafından veto
edilmesi, İttifak tarihindeki en ciddi krizlerden birine
sebep oldu. İhtiyati planlama konusunda bile
uzlaşılamaması, NATO’nun geleceğini tartışmaya açtı.
Almanya, Belçika ve Fransa’nın muhtemel Irak savaşında
NATO’nun Türkiye’yi savunma planlarını veto etmesi,
İttifak’ın 54 yıllık tarihinin en ciddi bunalımlarından
birine yol açtı. İhtiyati planlamanın 3 ülke tarafından
veto edilmesi üzerine Türkiye, NATO Antlaşması’nın 4.
maddesini yürürlüğe sokarak 18 müttefiki acil toplantıya
çağırdı. Ancak akşam saatlerinde sonuçlanan toplantıdan
Türkiye’nin korunmasını da içeren ihtiyati planlama
kararı çıkmadı.
Türkiye, NATO Konseyi’nin acil toplantısında, 18
müttefikine ihtiyati planlamanın kendisi için neden
hayati önemde olduğunu aktardı. Türkiye’nin NATO
nezdindeki Büyükelçisi Ahmet Üzümcü, Konsey
toplantısında söz konusu tedbirlere neden ihtiyaç
duyulduğunu ayrıntılı bir şekilde muhataplarına aktardı.
Üzümcü’nün bilgilendirmesine rağmen, 3 ülkenin tavrında
herhangi bir değişiklik olmadı. NATO Konseyi bugün de
acil bir toplantı yapacak.
Gözlemciler, NATO’nun Türkiye’nin bu talebine olumlu
cevap vermemesi durumunda varlık sebebi ve geleceğinin
sorgulanmaya başlanacağına dikkat çekiyorlar. ABD’nin
NATO Büyükelçisi Nicholas Burns, dün sabahki toplantıda
3 ülkenin vetolarını kullanmaları üzerine İttifak’ın
güvenilirliğinin tartışılmaya başlandığına işaret etti.
ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld ise 3 ülkenin tavrını
“hatalı ve utanç verici” olarak nitelendirdi. Ancak söz
konusu 3 ülke, hem NATO’da hem de başkentlerinde
yaptıkları açıklamalarda sorunun Türkiye ile ilgili
olmadığını ve savaş durumunda Türkiye’nin yardımına ilk
kendilerinin koşacaklarını savundular.
Dün günboyu bir mutabakat için yoğun çaba sarf eden NATO
Genel Sekreteri George Robertson, dün akşam
başarısızlıkla sonuçlanan toplantının ardından yaptığı
açıklamada ilk kez durumun “çok ciddi” olduğunu söyledi.
Türkiye’nin korunmasına yönelik hiçbir ciddi itirazın
bulunmadığını vurgulayan Robertson, önümüzdeki günlerde
sorunun çözülebileceğini söyledi.
NATO’nun pratikte hiçbir müeyyidesi olmayan ihtiyati
planlama konusunda dahi uzlaşamaması İttifak’ın
geleceğini de tartışmaya açtı.
Birçok gözlemci, uzun süredir ciddiyeti gizlenmeye
çalışılan ihtilafın vetolarla örtülemez hale geldiğine
dikkat çekerek, 3 ülkenin Türkiye’nin korunmasına
“hayır” demeleri durumunda İttifak’ın çalkantılı bir
döneme gireceğini ve Atlantik bağlarının ciddi yara
alacağını savunuyorlar.
Fransa: Sorun Türkiye ile değil
Almanya, Belçika ve Fransa yaptıkları açıklamalarda
konunun Türkiye’nin korunmasına karşıymışlar gibi
gösterilmesine tepki gösteriyorlar. Fransa Savunma
Bakanı Michele Alliot–Marie, daha önce Irak’tan
Türkiye’ye bir tehdit gelmesi halinde yardıma ilk önce
ülkesinin koşacağını açıklamıştı. Le Figaro gazetesinde
yayınlanan bir habere göre, Alliot–Marie, “Türkiye
gerçekten tehdit edildiği gün, onu ilk savunacak ülke
Fransa olacak’’ dedi.
Veto kullanan 3 ülke, tutumlarının Türkiye’nin
savunmasına karşı olmadığını iddia ederken, Ankara dün
NATO’da “durum vahim ve bekleyecek vaktimiz kalmadı”
mesajı verdi. Ankara’nın mesajı, “ihtiyati planlama
konusunda artık en ufak bir gecikmeye tahammül kalmadığı’’,
“tehdidin büyük ve ciddi olduğu’’ şeklinde yansıtıldı.
NATO Konseyi’nin, Türkiye’nin başvurusu ile ortaya çıkan
“yeni unsuru’’ görüşmesi yarına kadar devam edebilecek.
Büyükelçiler, bugün yapılacak toplantıların sonunda,
“hükümetleri bilgilendirmek için’’ süre isteyebilecekler.
Konsey’in yarın da toplanabileceği, yarın yapılacak
haftalık olağan toplantıda somut bir karar çıkmasının
beklenebileceği belirtiliyor. NATO Konseyi’nden çıkması
gereken karar, “askeri kanata, muhtemel Irak savaşı
sırasında saldırıya uğrayabilecek müttefik Türkiye’nin
savunmasına yönelik planların yapılması talimatı
verilmesi’’ şeklinde olacak.
4. madde ne diyor?
NATO Antlaşması’nın en kısa maddelerinden biri olan 4.
madde şöyle diyor: “ Üye ülkelerden herhangi biri toprak
bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin
tehlikeye düştüğüne karar verirse İttifak topluca
istişare eder”
Selçuk Gültaşlı / Brüksel
11.02.2003 Zaman |
