Çin
merkezî hükümeti, “Çift dilde Kreş” diye anılan ve
özellikle Doğu Türkistanlı çiftçilerin çocukları
için tesis edilen Çince kreş inşaatı için 3 milyar
800 milyon yuan bütçe ayırma kararı almıştır.
“Tiyanşan(Tanrıdağı)Sitesi” nin verdiği habere göre,
Çin hâkimiyeti 2009 yılı içerisinde güneydeki Atuş,
Kaşgar ve Hoten bölgelerindeki köylerde Doğu
Türkistanlı çocuklar için 1237 adet daha “Çift dilde
kreş” kuracak. 2012 yılına ulaşıldığında ise bütün
bölge çapında yerli çocukların sözde “Çift dilde
kreş” diye anılan bu Çince kreşlere giriş oranını
%85’e ulaştırmayı planlamış bulunuyor..
Çin hâkimiyetinin Doğu Türkistanlılara yönelik “çift
dilde eğitim ve öğretim” programını genelleştirerek
uygulamaya başladığı birkaç yıl zarfında Doğu
Türkistan milli eğitimini Çinlileştirme yolunda
attığı büyük adımları, yurt içindeki ve yurt
dışındaki Doğu Türkistanlılar arasında büyük çaplı
endişelere sebep olmaktadır.
Mesela Çin basınında belirtildiğine göre, şimdiye
kadar Doğu Türkistan’daki milli orta ve ilköğretim
okullarında tesis edilen “Çift dilde eğitim ve
öğretim sınıfları” nın sayısı 5000’den fazlaya,
buralarda öğrenim görmekte olan öğrencilerin sayısı
ise, 150 bine ulaşmıştır.
2004 yılından, 2008 yılına kadar Doğu Türkistan’da
Çin okullarına dâhil edilen milli Ortaokulların
toplam sayısı 891 olup, şu anda Doğu Türkistan’da
mevcut milli Orta ve ilkokulların hepsinde de
benzerliği olmayan şekilde “çift dilde eğitim”
uygulanmaya başlanmıştır.
Çin hâkimiyeti şehirlerde yaygınlaştırdığı “çift
dilde eğitim” politikasında büyük ilerlemeler
kaydettikten sonra, yönünü Doğu Türkistan’ın
köylerine çevirdi ve kısacık bir iki yıl içerisinde
büyük sıçramalar gerçekleştirdi.
“Ürümçi Akşam Gazetesi”nde belirtildiğine göre Doğu
Türkistan’da okula gitme öncesinde bulunan Doğu
Türkistanlı çocuklara yönelik olarak tesis edilen
sözde “çift dilde kreş”lerin sayısı 2982’ye,
buralarda okumakta olan öğrencilerin sayısı ise, 930
bin kişiye ulaşmıştır.
Hiç şüphesiz ki, Çin hâkimiyetinin sözde “çift dilde
politikası” ise, Doğu Türkistanlıları büyük derecede
endişeye sevk etmekte olan en mühim meselelerden
biridir.
Bu onu hakkında, sadece dış ülkelerdeki Doğu
Türkistan siyasi faaliyetçileri değil, uluslararası
insan hakları örgütleri de Çin hâkimiyetinin bu
politikasını, “Doğu Türkistanlıları ve Doğu
Türkistanlıların milli eğitimini Çinlileştirerek
sonunda da bütün Doğu Türkistanlıları asimile ederek
yok etmeye çalışmak” olarak yorumlamaktadırlar. Bu
cihette Çin hâkimiyetini sürekli olarak kınamakla
beraber, Çin’i bu politikasından vazgeçmeye çağıra
gelmektedir.
Uygur Türkçesinden Türkiye Türkçesine uyarlayan:
Mehmet Emin BATUR
