Xitay Sherqiy Türkistandiki Bésimni Hessilep Ashurmaqta

ETIC ning yéqinda weten ichidin alghan biweste uchurlirigha qarighanda, Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistandii bésimni hessilep ashurmaqta iken. Buning roshen ibadiliri bolsa, Uyghurlarni “100 künlük qattiq zerbe bérish” herkitide Uyghurlargha qaritighan tutqun qilishni kücheytish, gumanliq nuqtilar we urunlarda Uyghurlargha bolghan tekshürüshni kücheytish, hem shundaqla Uyghurlargha yépiq shekildiki qanunsiz sot arqiliq toxtimay ölüm jazasi bérish qatarliqlarni öz ichige alidiken.

Xitay kommunist hakimiyiti özlirining Ürümchi 5- iyul weqeside Xitayning munasiwetlik qanunlirini asas qilip turup qanun boyiche jinayetchilerge jinayi jaza élan qilghanliqini hem bu xil qanuni tertiplerning Xitay qanunigha pütünley Uyghun ikenlikini, shundaqla yene jinayetchilerning adil sotlanghanliqini dawrang qilip kelgen idi, biraq, weten ichidin kelgen uchurlar we inkaslar bu xil atalmish adil qanunluq sotning pütünley aldamchiliq ikenlikini ashkarlimaqta. Yeni Xitay hökümiti uda bir nechche qétim ochuq sot échiq nurghun Uyghurlargha ölüm we muddetsiz qamaq jazasi höküm qilghan idi. Biraq Xitayning yene yépiq shekildiki sotni toxtimay échip, nurghun bigunah Uyghur yashlirini ölümge boyrighanliqini, ölümge höküm qilinghan Uyghurlarning Xitay élan qilghan sandin nechche hesse köp ikenlini körsetmekte. Uningdin bashqa Xitay hökümiti yene turmilerde nurghun Uyghur yashlirini ach susiz qoyuq yaki kéchilep soraq qilip, qattiq qiyinqistaqlargha alghachqa nurghun Uyghur yashliri turmilerde ölüp ketken. Xitay hökümitining mexpiy usullardin paydilinip Uyghurlanri basturwatqanliqi Sherqiy Türkistan xelqide bolupmu Ürümchi shehride wehime peyda qilghan.

Uningdin bashqa Xitay hökümiti bu qétim hejge wetken 12 ming ademning ichide aran 2700 nepqer adem Sherqiy Türkistandin bolup, bu sannnning ichide 100 neper saqchi, 150 neper mexpi saqchi we 50 neper hökümet üchün xizmet qildighan 50 adem bar bolup, bularni qoshqanda jemiy 300 neper munapiq bar iken. Ular toxtimay Sherqiy Türkistanliq hajilarni nazaret qildiken we ularning ish herketlirige köz qulaq bolidiken. Ularning xalighanche bashqilar bilen korush we sirtlargha chiqish hoqoqi bolmaydiken. Xitay hazir Sherqiy Türkistandiki bu hajilarni xuddiy turmidiki mehbuslarni bashqurghandek bashqurup qattiq nazaret astigha alghan.

Xitay kommunist hakimiyitining Sherqiy Türkistandki depsendichilik siyastiwe yéqinqi bir qanche aydin buyan Uyghurlargha qarita künséri küchiyip kétiwatqan basturush herketlirige qarita Sherqiy Türkistan information merkizining reisi Aduljelil Qariqqash ependi bayanat bérip, Xitay mustemlikichi hakimiyitining Ürümchi 5-iyul weqesidin kéyin Uyghur xelqige bolghan basuturushni téximu kücheytip Uyghur xelqini Sherqiy Türkistanda normal yashash imkaniyitini qoymighanliqini hem shundaqla Uyghur xelqni qanunsiz tutqun qilip we mexpiy usullarda yépiq shekildiki sotlarni échip öltürwatqanliqini qattiq eyiplidi hem shundaqla weten ichidiki xelqimizni yawuz qanxor Xitay hamimiyitining qanliq qirghinchiliqi adlida bash egmey we uningdin rohsizlanmay musteqilliq dawayimizni we koreshlirimini qettiq dawam qilish kéreklikini bayan qilidi. Shuning bilen birge weten sirtidki barliq Sherqiy Türkistanliq qérindashlirimizning Xitay ning Sherqiy Türkistandiki künséri küchiywatqan basturush herketlirige qarita bir niyet bir meqsette izchil ittipaqliship taqabil turushning zürülikini körsitip ötti. Ishinmizki Xitayning “maymun boghuzlap toxugha ibret bérish” tin ibaret bu rezil niyiti hergiz emelge ashmaydu.

Weten Oghli