“Xinjiang” din Zadi Kim Yoqulushi Kérek?

Erkin Asiya Radiosining 10 - ayning 23 - kündiki xewirige qarighanda, Ürümchi weqeside bir qisim sirlar ashkarlinishqa bashlighan. Yeni ölüpketken kishilerning salahiyiti we uninggha alaqidar birqsim uchurlarmu Xitayning qattiq konturulliqi astida yenila xelqara jemiyetke ashkara bolghan. Bu eslide Xitay arzu qilghan ish emes idi. Biraq “asmandiki quyashni itek bilen yapqili bolmas ”digendek, Shunche köp bigunah Uyghurning nabut bolushidin kélip chiqqan bu qanliq qirghinchiliqni Xitay kommunist hakimiyiti her qanchde yushurushqa tirishsimu uni yenila yushurup qalalmaydu.

Xewerge qarighanda, Xitaylar sentebirning béshida chong namayish qilghanda chong tiptiki teshwiqat mashinilirigha kanaylarni békitip, “Uyghurlar yoqalsun, Uyghurlarni Xinjinagdin qoghlap chiqirayli” dep dawrang salghan. Radikal milletchi Xitylarning Sherqiy Türkistanda xoriki shunche éship ketken idiki bu milliy xorluq we zulum Uyghur xelqi chidap turghusiz derijige yetken. Atalmish Xinjiangdin zadi kim yoqulidu? Kim yoqulushi kérek? Xitay kommunist hakimiyiti Xinjiang dep atiwalghan bu zémin esli kimning döliti idi? Kim bu zéminda nechche ming yillardin buyan ata bowisidin qalghan bu zéminda yashap kéliwatidu? Xitay kommunist hakimiyiti Sherqiy Türkistangha köchürüp kelgen Xitay köchmenlirimu?

Ezeldin numus qilish xijil bolushning nimilikini bilmeydighan medeniyetsiz étiqadsiz sapasiz ipals Xitay köchmenliri Xitay kompartiyisining ochuq ashkara qollishi we küshkürtishi bilen Sherqiy Türkistan zéminigha seldek éqip keldi. Ularning nopusi Sherqiy Türkistan Xitay kompartiyisi terpidin ishghal qilin'ghan deslepki aran 4% din shiddet bilen örlep hazirqi 50 nechche pirsenttin éship ketti. Uyghur xelqining nopusi 80 nechche pirsenttin töwenlep hazirqi 40% yetmeydighan haletke chüshüp qaldi. Dimek Uyghur xelqi hazir Xitay tajawuzchilirining tili boyiche heqiqi az sanliq milletke aylinip qaldi. Xitay kommunist hakimikyiti Sherqiy Türkistan xelqining küchlük qarshi turushigha qarimay, Uyghur xelqinig iradisige xilap halda milyonlap sapasiz medeniyetsiz iplas Xitay köchmenlirini Sherqiy Türkistangha yötkep kélip Sherqiy Türkistanda bügünkidek tiragidiyini peyda qildi.

Bu zémin yeni eziz wetinimiz Sherqiy Türkistan Uyghur xelqi ata bowisidin tartip nechche ming yillardin buyan yashap kelgen muqeddes tupraq. Bu zéminda herqandaq bir tajawuzchi milletning zémin dawasi qilish salahiyiti yoq. Uyghur xelqi bu zémindin yoqalmaydu we menggü bu zéminda yashaydu. Xitay kommunist hakimiyiti we iplas Xitay köchmenlirning radikal milletchi shuarlarni towlap, bu zémindin Uyghur xelqini yoqutuwétishi hem shundaqla eziz wetinimzini muqeddes tupraqni bizdin tartiwalimen diyishi menggü emelge ashmaydighan bir ish. Uyghur xelqning erkinlikini hörlükini dimkoratiyige bolghan telipini boghumen diyishi Xitay arzu qiliwatqan bir xam xiyaldin ibaret. Ürümchi 5 - iyul weqesidin kéyin Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistanda yürgüzüp kéliwatqan mustemlikichilik siyasitining heqiqi epti beshirsini échip tashlidi. Uyghur xelqi pütünley oyghandi. Emdi Sherqiy Türkistanning ténchlinishi mumkin emes. Ürümchidiki awatliq we xatirjemlikning eslige kélishimu esla mumkin emes. Chünki Xitay kompartiyisi milyon kishilik armiye saqchilirigha tayinip, Xita köchmenlirige chong Xitaychiliq idiyisini teshwiq qilip, Uyghurlargha basturush siyasiti we depsende qilip yoqutush sitiratigiyisini yürgüzüp, ikki milletning ottursigha menggü yishilmes adawet uruqini chéchip boldi, emeliyettimu bu xil adawetning tarixi yiltizi intayin chongqur idi. Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistan weziyitini hergizmu kontirul qilalmaydu. Xitay kompartiyisi Uyghur xelqige musteqilliqini qayturup bermise bu zéminda Uyghur xelqning qarshiliq herkitining tinjip qélishi esla mumkin emes.