Uchur we Tehlil

1) Xitay Ürümchi 5-iyul Weqesige Dair Diloni Bir Terep Qilish Toghursida Tunji Qétim Muxpirlarni Kütüwélish Yighini Achti

Xinhua torining 10 - ayning 8 - künidiki xewirige qarighanda, Ürümchi sheherlik teptish organliri qesten adem öltürüsh, bulangchiliq qilish, ot qoyush, qesten mal mülüklerni ziyangha uchurtush qatarliq jinayet namliri astida, Ürümchi 5 - iyul weqeside, tunji türkümde 6 dilogha chétishliq 21 adem üstidin sotqa eriz sunghan.

Xitayning xinhua torining muxpiri, Ürümchi sheherlik xelq teptish mehkimisining muawin bashliqi Liubo, Ürümchi sheherlik JXJ idarisining muawin idare bshliqi Suyanbing we “Xinjiang” ijtimayi penler akadimiyisining akadimiye bashliqi Baili qatarliqlarni ziyaret qillip ularning pikirini alghan. Xitay mustemlikichi hakimiyitining sadiq ghalchiliri bolghan bir top Xitaylar Uyghurlargha barliq gunahlarni artip, Xitaylarni appaq qiliwetken. Jinayetchilerning hemmisi Uyghur bolup, bularni Xitay éghir jinayet bilen eyipligen. Biraq Xitay mustemlikichiliri Xitay köchmenliri terpidin bigunah öltürwétilgen nechche yüz Uyghurning qatillirini tilghimu élip qoymighan.

Xitay jallatliri Uyghurlarni Xitayining qarangghu turmiliride qatttiq qiynap we xorlap, nechche ming Uyghurning Xitay turmilirde ölüp kétishini keltürüp chiqardi.

Ismini ashkarilashni xalimighan yéqinda anawetendin Yawropagha kelgen bir Uyghuruning merkizimizige bildürüshiche Ürümchide weqe yüz bergen küni Xitay jallatliri sani mingdin ashidighan Uyghurni qarangghu kochilarda mexpiy öltürwetkenlikini hem ularning jesitige ot yéqip köydürwetkenlikini bildürgen.

Ürümchi weqeside zadi qanchilik Uyghurning Xitay saqchiliri terpidin öltürwétilgenliki we qanchilik Uyghurning Xitay köchmenliri terpidin öltüwétilgenliki éniq bolmisimu weten ichi we muhajirettiki közge körüngen Uyghur ziyalilirining qarishiche ölgen Uyghurlarning sani nechche mingdin kam emes iken, hazirmu toxtimay Xitay turmiliride Uyghurlar öltürüliwatqanliqi bu qanliq basturushning waqitning ötüshige egiship heqiqi ehwalning haman birkün ashkara bolidighanliqini bildürgen.

http://news.ifeng.com/mainland/special/wulumuqisaoluan/
zuixinbaodao/200910/1008_7229_1378648.shtml

2) Obama 11 - Ayada Xitay Qatarliq 4 Asiya Dölitini Ziyaret Qilidu

Xitay xewerler torining 10 - ayning 8 - künidiki xewirige qarighanda, 7- oktebir Amerika aqsaray bayantchisi bayanat elan qilip , Amerika perezdenti Obamaning 11 - ayning 12 - künidin 19 - künigiche ilgiri keyin bolup, Yaponiye, Singapor, Xitay we Koriyeni ziyaret qildighanliqini bildürgen.

Xewerde diyilishche 11 - ayning 15 - künidin 18 - künigiche, Obama Xitayning Beijing we Shanghai sheherliride ziyarette bolidiken. Hem ziyaret dawamida Xitay rehbiri Hu Jintao bilen söhbet élip baridiken. Bu Obamaning tunji qétim Xitayni ziyaret qilishi bolup, Obama ziyarette Xita bilen rayon we dunyawi mesilliler, bixeterlik, yadro qorallarning kéngiyip kétishi, énirgiye mesilisi hem kilimat özgürüshi qatarliq mesillerni muhakime qildiken.

Uyghur we Tibet mesilisning bu qétimiqi Obamaning Xitay ziyaritide tilgha élinishi yaki élinmasliqi téxi éniq emesken.

http://news.ifeng.com/world/200910/1008_16_1378290.shtml

3) Amerika Xitaydin Import Qilinghan Ulaqsiz Polat Turbilardin Qosh Tereplik Tekshürüsh Élip Bardi

Xitayning xinhua torining Amerika paytexti Washingitondin bergen xewirige qarighanda, Amerika soda ministirliki 7 - oktebirdin bashlap Xitaydin import qilinghan Polat turbilargha qarita tokme qilish sétishqa qarshi turush we toluqlima bajgha qarshi turush qatarliq ikki tereptin tekshürüsh élip bardighanliqini bildürgen. Buningdin Amerikining mushu xildiki Xitaydin import qilinghan mehsulatlargha nispeten yéngi baj élishni belgileydighanliqi éhtimalgha yéqin.

Xitayning bir qisim iqtisad shunaslirining qarishche, Amerikining soda qoruqchiliq yeqindin buyan kocheygen. Dunya iqtisadi intayin ajiz eslige kéliwatqan mushundaq bir peyitte, Amerikining bu herkiti dunya iqtisadining eslige kélishige nachar tesir peyda qilidu hem shundaqla Amerika Xitay soda munasiwitie nachar tesir élip kélidu dep qarighan.

http://finance.ifeng.com/news/hqcj/20091008/1307571.shtml