Uchur we Tehlil

1) Xitay Mustemlikichiliri Mushu Heptide Ürümchi “5-iyul Weqesi”de Tutulghan Kishilerge Sot Achidighanliqni Inkar Qildi

Xitayning yershari waqit gézitinig 8 - ayning 25 - künidiki xewirige qarighanda, Sherqiy Türkistandiki Xitay mustemlikichi hakimiyiti emeldarliri axparat wastilirning “Xinjiang” Ürümchi “5-iyul weqesi” ge chétishliq bolghan jinayet gumandarlirigha mushu hepte ichide sot achidu dige xewirini inkar qilghan.

Uyghur aptonum rayonluq axparat élan qilish ishxanisining bayanatchisi Hou Hanmei 8 - aying 24 - küni yershari waqit gézitining ziyaritini qobul qilghada, sotning mushu hepte ichide bashlindighanliqi “emeliyetke uyghun emes” dep ipade bildürgen. Hu Hanmei yene sotning qachan échildighanliqi éniq emes, eger sot échildighan waqit békitilse, resmi yusunda jemiyetke uqturush qilinidu diyilgen.

Hu Hanmei yene tekitlep, Xitay mustemlikichi hakimiyiti Ürümchi “5-iyul weqesi” de jinayet sadir qilghanlarni qolgha alghanda élan qilinghan sanda qilche özgürüsh yoq, yeni ilgiri élan qilghan 83 adem tutulghan. Shunga bezi axparat wastiliri élan qilghandek “200 din artuq adem resmiy qolgha elinip, sotqa tartilmaqchi” digen sözning qilche asasi yoq dep yalghan sözligen.

Xitay eyni chaghda qolgha élin'ghanlardin qoyup bérilgenlerning sanini élan qilmidi, Ürümchi weqeside Xitay terep ilgiri kéyin bolup tutqun qilghan adem sani 2000 gha yéqinlashqan idi. Dimek Xitaynig élan qilghan sanliq melumati bir birige zit bolup, ishengili bolmaydu.

“Xinjiang”ning ehwalidin xewerdar bir Xitay emeldarning ashkarlishiche, Xitay mustemlikichi hakimiyitning sotni 9-ayda élip barmasliqining mundaq 2 sewebi bar iken. Biri 9 - ayda Ürümchi shehride Ürümchi yermenkisi échildiken. Yene biri 9 - ayda musumlmanlrning ramzan eyi iken. Shunga mushu ikke nuqtini közde tutup, sotni kéchiktürgen bolushu éhtimalgha yéqin iken.

http://news.ifeng.com/mainland/special/wulumuqisaoluan/
zuixinbaodao/200908/0825_7229_1318192.shtml

2) Xitay Rehbiri Hu Jintao Uyghur Aptunum Rayunluq Kadirlar Yighinida “Muhim Söz” Qilghan

Xitay radiosi torining 8 - ayning 25 - küni Beijingdin bergen xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayunluq kadirlar chong yighini Sherqiy Türkistan paytexti Ürümchide 25 - chisla échilghan. Yighinda nöwette Uyghur aptonum rayunda tekshürüsh xizmitige boliwatqan Xitay kompartiyisining bash sékiltari Xitayning dölet reisi Hu Jintao muhim söz qilghan.

Hu Jintao umomiy teleplerge asasen özning köz qarashlirni otturgha qoyup, “Xinjiang”diki xizmetlerning muhim halqisi tereqiyat bilen muqimliqning munasiwitini yaxshi bir terep qilish, bastin axir bir qolda islahat we tereiqyatni ching tutush, yeni bir qolda muqimliqni ching tutushta ching turup, angliq halda “üchte tewrenmeslik”ni yaxshi élip bérish kérek dep tekitligen.

“Üchte tewrenmeslik”ning körsitidighini, birinchi iqtisadi qurlushni merkez qilishta ching turushta tewrenmeslik, ikkinchi jemiyetning umomi amanliqini saqlashta ching turushta tewrenmeslik, üchünchi, herqaysi milletlerning ortaq itpaqliship köresh qilip, ortaq gullinip tereqi qilishta ching tutushta tewrenmesliktin ibaret.

Yighingha Uyghur aptonum rayonluq partikumning bash shujisi Wang Lequan riyasetchilik qilghan. Yighingha Bingtuanning asasliq rehberliri we Xitayning herbi qisim we qoralliq saqchi qisimning asasliq rehberliri qatnashqan.

Xitayning reisi Hu Jintao yighinda yene milletler ittipaqliqini muqimliqni qoghdash toghursida köp tekitligen bolup, uning sözliridin körüwélish tes emeski Xitay rehberliri yillardin buyan gerche barawerlik tereqiyat güllinish toghursida chirayliq sözlerni köp qilghan bolsimu biraq bu xil yaxshi özgürüshler Uyghur xelqning turmushida körülgini yoq, eksiche Uyghur xelqining béshidiki zulum we ekispalatasiye téximu bek éghirlishiwatidu. Mushundaq ehwalda Sherqiy Türkistanda Sherqiy Türkistanda yene Ürümchi “5-iyul weqesi”ge oxshighan Uyghur xelqining qarshiliq herketliri yüz bermeydu digili bolmaydu. Xitay rebherliri Uyghur xelqini aldaydighan quruq sözlerni qilmay belki Uyhgur xelqige qaratqan adaletsiz milliy kemsitish we basturush siyasitini özgertmey turup, muqimliq we inaqliqni qolgha keltürelishi esla mumkin bolmighan bir ishtin ibaret!

http://finance.ifeng.com/roll/20090825/1145222.shtml

3) Xitayning Dölet Bashliqi Hu Jintao Ürümchi “5-iyul Weqesi ”Toghursida Toxtaldi

Xitay aprat torining 8 - ayning 25 - küni bergen xewirige qarighanda, Xitay kompartiyisining bash sékiltari, dölet reisi Hu Jintao Ürümchi “5-iyul weqesi” toghurluq toxtalghan.

Hu Jintao yighinda tekitlep, Xitay merkizi hökümiti tarixtin buyan “Xinjiang”diki her millet xelqige köngül bölüp keldi we iqtisadiki ijtimayi qurlushni izchil qollap keldi hemde “Xinjiang”ning jeniyet muqimliqigha yüksek derijide köngül bölüp keldi digen.

Hu jintao yighinda Ürümchi “5-iyul weqesi” dölet ichi we sirtidiki “üch xil küchler” ning pilanlishi teshkillishi bilen yüz bergen bir qétimliq urush, chéqish, bulash, adem olturush, ot qoyush weqesi digen. Shuning bilen birge yene tekitlep, Xitay kompartiyisi we merkizi hökümitining rehberlikide, aptonum rayonluq xelq hökümiti we partikum shundaqla Bingtuanning jiddi herketke kélishi bilen zorluq weqeliri tosup qélinip, Ürümchining jemiyet amanliqi eslige keldi dep biljirlighan.

Emeliyette bu Xitay reherlirining muqimliq we ittipaqliq toghursida tunji qétim söz qilishi emes. Her qétim Xitay merkizi hökümiti Uyghur aptonum rayonigha kélip tekshürüsh we ziyarette bolsa daim tekitleydighini milletler ittipaqliqi, jemiyet amanliqi we muqimliqidin ibaret. Biraq buxil muqumliq we itpaqliq ezeldin emelge ashqini yoq. Sewebi Sherqiy Türkistanning Xitay ishghaliytide turiwatqan bir mustemlike bolghanliqi we Sherqiy Türkistanda adaletsiz we rehimsiz mustemlikichilik siyasiti yürghüzülüp, bu zéminnning heqiqi xojayini bolghan Uyghur xelqni depsende qilip kelgenlikidin ibaret.

http://news.ifeng.com/mainland/200908/0825_17_1319826.shtml.