Uchur we Tehlil

1) Xitay Sherqiy Türkistandiki Herqaysi Ali Mekteplerde Teshwiqat Jéngi Qozghidi

Xitayning xinhua torining 8 - ayning 7- künidiki xewirige qarighanda, Xitay Sherqiy Türkistanda herqaysi ali mekteplerde ali mektep oqughuchilirigha qarita teshwiqat palayitini qozghighan bolup, keng ali mektep oqughuchilir arsida “5-iyul Ürümchi qanliq qirghinchiliq weqesi”ning “heqiqiy mahiyiti” toghursida tetür teshwiqat élip bérip, Uyghur oqughuchilarni Xitay mustemlikichilirining qanliq qirghinchiliq weqesini peyda qilghaliqini inkar qilip ,Xitay hakimiyitini maxtap kökke kötürüp, chetellerdiki atalmish “üch xil küchler”ning ténchliq we muqimliqni buzghan jinayetchi ikenliki toghursida hedep teshwiqat chüshendürüsh paaliyetlirini élip barghan.

Xitay ali mektep oqughuchilirigha élip barghan bu qétimqi saxta yalghan teshwiqatliri ilgiri élip barghan atalmish ”idilogiye jehettiki milli bolgünchilikke qarshi turup, wetenning birlikini qoghdash” témiliridiki teshwiqatliri meghlup bolghangha oxsashla meghlup bolidu. Chünki Uyghur xelqi héchbir zaman Xitay mustemlikichi hakimiyitining aldamchiliq xaraktirdiki “milliteler iqtapliqini qoghdash, wetenning birlikini qoghdash” digendek yalghan saxta teshwiqatlirigha ishinip baqmighan, hem bu qétim “5-iyul qanliq qirghinchilqi”din kéyin Uyghur xelqi özlirining Xitay mustemlikichi hakimiyiti we köchmenliri terpidin éghir derijide chetke qéqilip, héch bir hoqoqi bolmighan Xitayning özi bilen teng barawer körmeydighan emeliyette bolsa 2 -derijilik puqraliq origha chüshüp qalghanliqni chungqur hés qilip yetti. Xitayning bu adem aldaydighan teshwiqatlirining muqimliqni qolgha keltürüshte rol oynaydu dep oylishi balilarche bir xil saddiliqtin bashqa bir nerse emes.

http://news.xinhuanet.com/newscenter/2009-08/07/content_11844669.htm

2 ) Russiye Nimishqa “Xitay Sheherchisi”ni Yaqturmaydu

Xitayning yashlar gézitide 8 - ayning 6 - küni “Rusiye nimishqa Xitay sheherchisini yaqturmaydu”digen témida maqale élan qilinghan bolup, Rusiying nöwette Rusiye tewesidiki her qaysi Xitay soda sheherchilirini taqashqa bashlighan bolup, Xitay Rusiyining nöwette Xitay soda sherherchisini taqiwétishining asasliq sewepliri üstide toxtilip, yéqinda yüz bergen iqsadi kirzistning tesiri tüpeylidin ishisizliqing éghirlashqanliqi hem dölet ichide sirttin kelgen köchmenlerge qarishi sadalarning üzlüksiz küchiyip ketken.

Uningdin bashqa yene Xitay qatarliq sodigerlening sanining awushigha egiship mas halda qanusiz tijaret qilish, tizimgha aldurmasliq qartliq ehwallar köpiyip ketken. Eng asasliq seplerning yenila mushu rayunda soda pursitini yerlik kishilerdin tartiwélish, öz puqralirining bolsa ishsiz qélish qatarliq sewepler Rusiyiining nimishqa Xitay sheherchisini yaqturmaydighanliqning asasliq sewepliridin ibaret.

http://world.people.com.cn/GB/9799569.html

3) Xitay Chégra Talsh - tartishi Toghursidiki Köz Qarashlarni Asasiz didi

Xitay tashqi ishlar ministirlikining 8 - ayning 7 - künidiki xewirige qarighanda, Xitay tashqi ishlar ministirlikining bayanatchisi Jiang Yu muxpirlarning sorighan suallirigha jawap bérip, Xitay terepning Xitay - Hindistan chégra talash - tartishida aran 28% zémin'gha érishti digen sözning asasi yoq dédi. Xitayning bu bayanatchisi yene Xitayning Hindistan terep bilen ortaq tiriship, ikki terep öz ara yol qoyghan ehwalda ikki terep qobul qilalaydigha hel qilish charisi üstide izdinidu digen.

Xitay - Hindistan bilen iz chil türde chégra talash - tartishi qilip kéliwatqan bolup, bu chégra talash - tartishida ta hazirghiche bösüsh xaraktirlik ilgirlesh bolmighan.

http://world.people.com.cn/GB/9812623.html

4) Xitay Tor Bétide Sherqiy Türkistanchilar Bermudada Étibargha Érishti Namliqi Maqale Élan Qilindi

Xitayning 8 - ayning 7 - künidiki yershari waqti gézitining xewiride Amerika armiyisining Guntanamo turmisidin qoyup bérilgen 4 neper Sherqiy Türkistan mehbusi Engiliye igidarchiliqidiki Bermuda da xizmet tapti, yeni ular goliq top meydanidin xizmetke érishti. Sirttin kelgen térrorchilarning mushundaq alahide étibargha érishishi tebiy halda yerlik kishilerning naraziliqini qozghidi diyilgen.

Xitay nöwette Guntanamo turmisidin jinayiti yoq dep aqlinip chiqqan bu 4 neper Uyghurni Xitaygha qayturup alalmighanning üstige yene bu Uyghurlarning bermudada hökümet terpidin étibargha érishishi Xitayning yerlik kishilerge qarighandimu bekrek narazi qilghan. Gepning ochuqini éytqanda yerlik kishiler narazi boldi digenge qarighanda Xitay bekrek narzi boldi digen tüzük.Xitay maqalisida yene Amerika hökümitining kishilik hoqoqni bahane qilip bu Uyghurlarni Xitaygha tapshurushni ret qilip, Guntanammogha yerleshtürgenliki térrorluqqa qarshi urushta qosh ölchem qollanghanliq hemde bu herket xelqare jemiyetning térrorluqqa qarshi küreshte nachar tesirlerni élip keldi dep biljirlighan.

http://world.people.com.cn/GB/9807077.html

5 ) Xitay Ichkrige Uyghur Yashlirini Yötkeshni Dawam Qilmaqta

Xinhua torining 8 - ayning 7- künidiki xewirige qarighanda, Xitay mustemlikichi dairliri Xitaynig ichkiri olkilirige Sherqiy Türkistandin “5-iyul Ürümchi weqesi”din kéyin tunji qétim Qeshqerning Peyziwat nahiyisidin 189 neper Uyghur qizni artuqche emgek küchi digen bahane bilen Xitaynig Zhejiang ölkisige ishlemchilikke yolgha salghan. Xitayning bu herkiti Xitayning Uyghur yashlirini ichkiri ölkilerge sürgün qilishtin ibiret bu rezil niyitidin téxi yanmighanliqini, 26-iyul “Shaoguan qanliq qirghinchiliqi” we “5-iyul Ürümchi qanliq qirghinchiliq weqesi” tüpeyli bu shumluq purap türdighan iplas pilanidin waz kechmeyla qalmastin uni buningdin kéyin téximu jiddiyleshtürdighanliqni bildürmekte.

Xitayning bu qétimqi herkiti keyni - keynidin kommunist Xitay hakimiyiti we Xitay qatillirining qolida biejel ölüp ketken Uyghur qérindashliri üchün éghir musibette turghan Uyghur xelning qattiq ghezipini qozghighan bolup, keng Uyghur xelqi ziyankeshlikke uchrap qirghinchiliqta qaza qilghan Uyghur qérindasglirigha dawamliq haza échish bilen bir waqitta, Xitay mustemlikichilirining bu janiyi qilmishigha lenet oquydu.

http://news.xinhuanet.com/politics/2009-08/07/content_11844719.htm