Uchur we Tehlil

1) Xitay Yene 253 Ademni Tutqun Qildi

Xitayning Xinhua torining Ürümchidin 29 – chisla berge xewirige qarighanda, xelq ammisining pash qilishigha asasen “Ürümchi 5-iyul weqesi”ge qatnashqan asasliq jinayetchi dep qarighan yene 253 neper kishini qolgha alghan.

Xitay mustemlikichi hakimiyiti Sherqiy Türkistaning paytexti Ürümchi shehride qanliq qirghinchiliq qilip nurghun minglighan Uyghurlarnng olishige hem yarddar bolushigha sepchi bolghan idi. Shundaqla yene onmingligghan Uyghurlarni tutqun qilip ularni toghursidiki barliq uchur yollirini qamal qilghan idi. Nöwette shunche köp Uyghurlarning zadi nelerge qamalghanliq we türmilerde qandaq xorlinwatqanliq toghurluq birer uchur yoq. Lékin weten ichi we sirtidiki Uyghurlar siyasi jinayiti bar dep Xitay terpidin guman qilinip tutup kétilgen bu Uyghurlarning Xitay qanxor saqchiliri we jandarmilir terpidin qattiq qiyin qistaqlargha élinip xorlinwatqanliqgha ishindu. Chünki Xitay mustemlikichi hakimiyiti ezeldin siyasi jinayiti bar dep guman qilinghan Uyghurlarni insan qélipidin chiqqan usullar bilen qiynap xorlap kelgen idi.

Nöwette yéngidin qolgha élinghan bu 253 neper Uyghur tutqunning Xitay saqchiliri terpdin nege qamalghanliqi éniqsiz bolup, Xitay saqchiliri bu kishilerni xelq ammisining pash qilishigha asasen qolgha alduq digen bolsimu biraq Ürümchide yashawatqan Uyghurlar Xitay saqchilirning öymu öy kirip Uyghurlarnin toxtimay tutqun qilwatqanliqni bildürmekte.

2) Xitay Yaponiye Hökümitining Rabiye Qadir Xanimning Yaponiyege Kélishige Yol Qoyghanliqigha Narazi Boldi

Xitay Xinhua torining beijingdin 7-ayning 29 - küni bergen telgirammisigha qarighanda, Xitay tashqi ishlar ministirliki Yapniye hökümitining rabiye qadir xanimning yaponiyede ziyarette bolup, Ürümchi 5-iyul qanliq qirghinchiliq weqesi torghurdida Yaponiye xelqige leksiye sözlishige qattiq narazi bolghan we Yaponiye terep bilen jiddiy sözleshken. Biraq Yaponiye hökümiti Xitayning bu yolsiz teleplirige perwa qilmighan.

Xitay “Ürümchi 5-iyul qanliq qirghinchiliqi”din kéyin özing Uyghurlargha qartqan qanliq qirghinchiliqi we milliy zulum siyasitning xelq alaemge tarqilip kétishidin qorqup, Rabiye Qadir xanimning chettellerdiki paaliyetlirge pütün küchi bilen tosqunluq qilish gherizide boldi. Biraq Xitayning bu nomussiz herkiti heman meghlubiyet bilen axirlashti. Xelqara jametchilikning Ürümchi weqesining heqiqiy mahiytige bolgha qiziqishi hessilep ashti, Shundaqla Xitayning axparat aldamchiliqigha bolghan narziliqini bildürrüp keldi.

3) Xitay Eskiri Küchi Bilen Sherqiy Türkistangha Xelqige Heywe Qilmaqta

Xitayning her qaysi axprat torlirining xewerlirge qarighanda Xitay Sheriqiy Türkistanda barliq eskiri herbiy qisimliri herketke salghandin sirt yene Xitayning ichiri ölkiliridin nurghun qoralliq qisim we alahide urush qilish qisimlirini Ürümchige yotkep kélip “Ürümchining ténch amanliqi”ni qoghdimaqta iken.

Xitay namda Ürümchining jeniyet amanliqni qoghdaydu dep Ürümchige yötkep kelgen bu saqchi we hebir qisimlar emeliyette bigunah Uyghur xelqini qalliq basturush we tutqun qilish üchün kelgen bolup, Xitay mustemlikichi hakimiyiti bu saqchi we herbiylerni “azsanliq milletlerning amanliqni qoghdaydu” dep biljirlighan. Heqiqet shuni ispatlidiki, Xitay kommunist partiyisi we armiyisi ezeldin Uyghurlarni öz puqraliri ornida körgen emes, Belki düshmen küch ornida körüp kelgen. Ürümchi “5-iyul zor qirghinchiliq” yüz bergendin kéyin Xitay armiye we saqchi qisimlirining qolida tömürning suniqimu bolmighan bigunah Uyghur xelqni qanliq bastup, ualrni düshmen küchler dep jakarlash bilen bir waqitta qollirigha palta pichaq élip Uyghurlargha hujum qilghan we öltürgen qatillarni qolgha élish uyaqta tursun ularni “yoldashlar” “qerindashlar” dep atap ularning insan qélipidin chiqqan jinayi herketlirini yoshurun we ashkara qollap qilghan herkiti buni polattek pakitlar bilen ispatlap turuptu. Mana hazir Xitay mustemlikichi hakimiyiti ichikiridin yene türkümlep esker we qorallq saqchi qisimlarni yötkep kélip Uyghur xelqige heywe qilmaqta. Uyghur xelqni barliq arnumus we haqaretke chidap yashashqa ündimekte. Bulardin Xitay kommunistlirining neqeder nomussiz ikenlikini köriwélish tes emes.