Qeshqer we Qarghiliqta Yüzberghen “Bash Kiyim Majrasi” Heqqide

Yéqinda bir neper tordishimiz Uyghur munazire münbirige inkas yollap, Qeshqerning Qarghiliq nahiyiside bash kiyimi kiyish cheklinip éghir derijige yetkenliki üstidin shikayet qilghan. Inkastin qarighanda, ishchi xizmetchilerning bash kiyimi kiyishni cheklesh, yalghuz Qeshqer shehridila emes, belki pütün Qeshqer wilayitide ewij élip ketken. Bolupmu maarip sépide bu xil ehwal éghir iken. Inkas yollighuchining inkasida diyishche” Qarghiliq nahiyisidimu oxshash er ayal oqutquchilarning bash kiyimi kiyishi cheklengen, bash kiyimi keygen oqutquchilardin jerimane élinghan, xizmitidin toxtitilip qattiq bésimgha yoluqqan. Hetta bash kiyimi keygen oqutquchialar mektepke kirgüzülmigen. Mektep ishiki taqilip, mektepke balilirini yoqlap kelgen ata - anilargha bash kéyimni éliwetmise kirgüzmeydighanliqini bildürdi. Bash kiyimi keygen oqughuchilar mektepning we oqutquchilarning ten jazasi bérishige, haqaretlishige, bésim ishlitishige uchurdi. Oqughuchilarning yürekliri puchilandi, oqughuchilar xarlandi. Mundaqche qilip éytqanda Uyghur xelqining béshigha éytip tügetküsiz, til bilen teswirligili bolmaydighan qayghu hesretler keldi.hem dawamliq shundaq bolup kelmekteiken.

Inkas yollighuchi bu xil insanning izzet hörmiti we ghorurini depsende qilishtin ibaret insan qélipidin chiqqan jinayi qilmishning ochuq ashkara otturgha qoyulup rehimsizlik bilen ijra qilinwatqanliqi bir heqihet bolsimu biraq buninggha birer shexis teshkilat we yaki orunning otturgha chiqip bu ehwalni yuquri derijilik orunlargha inkas qilmighanliqi we buni tosmighanliqidin aghringhan.

Sherqiy Türkistanda, qizlarning we oghullarning bash kiyimi kiyishige chek qoyush, erlerning saqal burtigha chek qoyush belkim yéngi bir xewer bolmisa kérek. Pütün dunya téz tereqqiy qilwatqan hem kishilik hoquq we insan heqliri tekitlinwatqan mushundaq bir dewirde, ana wetinimiz Sherqiy Türkistanda bu xil kishining eqlige sighmaydighan qilmishlarning yüz bérishi heqiqetenmu qobul qilghili bolmaydighan bir xil jinayi qilmish. Xitayning aptonumiye qanunida we asasiy aqanunida hemme miletlerning teng barawer ikanliki hem shundaqla her bir milletning özining til yéziqi medeniyini saplap qélish we tereqqiy qildursh hoquqi barliqi belgilengen. Hem azsanliq milletlerning hoquq menpéti qanun boyiche qoghdilidighanliqi tekitlengen. Undaqta Xitay merkizi höküumitining qanünliri nime üchün Sherqiy Türkistanda ijra qilmayla qalmastin ekische depsende qilinidu? Buni Xitayning Sherqiy Türkistanda yürgüzwatqan aldamchiliq siyasiti bilen baghlap chüshendürüsh mumkin.

Esirlerdin buyan Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistangha téximu éniq qilip éytqanda Sherqiy Türkistanning Uyghurlar ang zich toluq olturaqlashqan jenubiy rayonlarda kishilarni epsonlaydighan we qaymuqturdighan türlük siyasetlerni yolgha qoyup we ijra qilip keldi. Buninggha Sherqiy Türkistanning jenubiy rayonlirida ta hazirghiche bikar qilinmighan hashar ishlesh siyasiti tipik misal bolalaydu. Uningdin bashqa Sherqiy Türkistanda xelqning namrat bolushi, qanun tüzüm köz qarishinng töwen bolushi qatarliq türlük mürekkep sewepler tüpeylidin Xitayning bu rayonalarda ijra qilniwatqan siyasiti téximu qattiq we eshsheddiy bolmaqta. Uningdin sirt Xitay bu rayonlarda Uyghur xelqining menpétini sétish bedilige özining menpétini oylaydighan bir Türküm munapiqlarni ishqa qoyup, Sherqiy Tükistanda “ doppisni ekel dise béshini kisip ekilip béridighan “ atalmish “azsanliq millet kadir”lirini terbiylep yitishtürüp chiqip, Xitay mustamlikichi dairliri Xitaylardin teyinlep mejburiy ewetilgen sapasiz, bilimsiz Xitay shujilirni ewetip Uyghur xelqinig tartiwatqan azap oqubetlirini we azaplirini hessilep ashurmaqta. Bu xil milliy kemsitish we milletke haqaret keltürdighan iplas siyasetlening biwaste ziyankeshlikige uchrawatwqini yenila keng Uyghur xelq ammisi bolmaqta.