Sherqiy Türkistan Néfitliki Jongghar Oymanliqida Kömür Qatlimi Gézini Échishqa Bashlidi

Tengritagh torining 5 - ayning 14 - kündiki xewirige qariganda, ”Jongghar oymanliqining kömür qatlimi gézini charlash tetqiq qilish birleshme jang guruppisi” 6-may Qarmay néfitlik charlash, échish we tetqiq qilish ornida körülgan. Bu Sherqiy Türkistan néfitlikining kömür qatlimi gézini charlash, échish we tetqiq qilish ornida körülgen. Bu Sherqiy Türkistan néfitlikining kömür qatlimi gézini charlash tatqiqatining resmiy bashlanganliqidin dérek béridiken.

Mutexesislerning mölcherige qariganda, Sherqiy Türkistan kömürlikining mölcheriy kömür qatlimi gézining zapisi 9.5 tiriliyun köp meter bolup, tabiy gaz zapisi bilen teng iken, ham pütün Jonggo'diki kömür qatlimi gaz zapisining 26% ni igelleydiken. Jong go diki gaz miqtari 1 tiriliyun köp metirdin ashidigan 9 oymanliqning törti Sherqiy Türkistanda iken.

Mushu esirning bashlirida Xitay hökümiti kömür bayliqini charlash asasida, kömür qatlimi gaz zapisini tetqiq qilish,analiz qilish we bahalashni bashligan.hem 2006-yili “kömür qatlimi gazini échish we uningdin paydilinishning 11- bash yilliq yirik pilani” hem Jenubiy Jongghar kömürliki, Turpan, Qumul kömürliki we Kucha, Bay kömürlikining kömür qatlimi boyicha ülge körsitish rayonini charlash échish lahiyisini tüzüp chiqqan.

Sherqiy Türkistan néfitlikining muawin bash dériktori, néfit, gaz we geologiye mutehesisi Kong Liquan 6 - may tehlil qilip mundaq digen ”Jong'ghar oymanliqida kömür qatlimi gézining tarqilishi keng, qatlimi qélin, bahasi töwen, gazning tuyunush derijisi yuquri, zapisi mol, charlash échishqa paydiliq jaylar köp bolup, keng - kölemde échish we paydilinish istiqpali bahayiti parlaq. Hazir Sherqiy Türkistan néfitlik sherqtiki tebiy gaz échish bilen bille, kömür qatlimi gézini izbasma yéngi énirgiye süppitide échish we paydilinish qatariga kirgüzgen.

Sherqiy Türkistanda mustemlikichilik siyasiti yürgüzüp kéliwatqan Xitay hakimiyiti, Sherqiy Türkistanning türlük yer üsti we yer asti bayliqlirini izchil talan - taraj qilip kéliwetqan bolup, buxil talan - taraj tarixlardin buyan dawam qélip kelmekte. Gerche Sherqiy Türkistandin shunche köp tabiy bayliqlar chiqiwatqan bolsimu, biraq yerlik Sherqiy Türkistan xelqi bu bayliqlardin azraqmu nepke érishelmigen. Éghir namratliq we acharchilq ichide yashwatqan Uyghur halqining bu tebiy bayliqlardin az raq bolsimu nepke érishish hoqoqi bolmighan. Xitay mustemlikichi hakimiyiti yerlik xélqning “biz nime üchün öz zéminimizdin chiqqan bayliqlarga ige bolalmaymiz digen sualigha qarita” herqandap bayliq döletke mesup” digen axmiqane bahanini körsitip, bu ziminning esli igisi bolgan Uyghur xelqining heqqaniy telepliri yolsizliq bilen ret qilip, Sherqiy Türkistanning néfit, tabiy gaz, kömür altun, qashtéshi, qatarliq türlük tebiy bayliqlirini bulang - talang qilishni dawamlashturup kelmekte.