Uchur we Tehlil

1) Tala Mushigi Öy Mushigini Qoghlimaqta

4 - ayning 12 - küni Sherqiy Türkistangha yerleshken bingtuanlik 100 din oshuq Xitay karxanichi Xitayning Gansu ölkisige bérip oqush püttürgen Gensuluq Xitay oqughuchilarni Sherqiy Türkistangha xizmetke qobul qilghan. Xitayning Tengri tagh tori bu heqte xewer bérip, Xitay karxanichilarning jemi 4433 neper oqush püttürgen Xitay oqughichini ashqa alghanlighini körsetken. Sherqiy Türkistanda oqush püttürgen Uyghur oqughuchilarla emes belki Xitay oqughuchilarmu ish tepishta qiyniliwatqan bügünki künde ish orunlirining mexsus Xitayning ichki ölkilliridiki oqughuchilarla alahide étibar bilen élip qoyulishi we Sherqiy Türkistanliq oqughuchilarni shirket we karxana ishilkliridin huddi diyishiwalghandekla shitat yoq digen baxane bilen qoghlash, éghir derijidiki tengislik we kemsitishni kelturup chiqarghan. Yeqindin béri Sherqiy Türkistangha burun kélip yerleshken Xitaylar bilen yéngidin türkümlep tökülüp kétiwatqan Xitaylar otturisida menpeet talishish kürisihi barghanséri keskinlishishke bashlighan bolup, Xitay höküméti ziddiyetning aldini élish üchün dawamliq Xitay köchmenlirini qobul qilip kona yerlik Xitaylar bilen yengidin yerleshken Xitaylar otturisidiki san perqini zoraytip kélip chiqish mumkinchiligi bolghan xeterlik toqunushtin qutulmaqchi bolghan. Emma qobul qilinidighan Xitay köchmenlirige bérilgen alahide ish we öy bilen teminlesh digendek étibar bérish siyasetlri burun yerleshken Xitaylarningmu menpeetige téximu roshen halda chang salghanliqtin we tala mushigi öy mushigini qoghlaptu digendek halet shekillengenliktin, ziddyet barghanséri keskinlishishke bashlighan.

2) Sherqiy Türkistanda Atalmish Qosh Tilliq Yesliler Resmi we Omumi Yüzlük Yolgha Qoyuldi

Xinjiang torining 4 - ayning 13 - küni xewer qilishiche, Sherqiy Türkistanda Uyghurlarni asas qilghan barliq Türki milletlerge atalmish qosh tilliq yesliliri resmi shekilde emilileshturulgen. Bu yil 9 - deslepki 214 yesli resmi shekilde ishqa chüshidiken.
Atalmish qosh tilliq yesliler emiliyette bir tilliq yeni Türki milletliririning nariside balilillirining ana tilini Xitay tilip qilip chiqirishtin bashqa nerse emes bolup, otken yili Xitay höküméti bu yesli qurulishigha jemi 4 milyart yuan meblegh salghan idi buning ichide 2 milyart yuan 214 Xitay tili yesli qurulishigha qalghan 2 milyart yuan bu yeslilerni mangdurush xizmitige ishlitilgen. Tili chiqishqa bashlighan bowaqlardin tartip qobul qilinidighan bu Xitay tili yesliliri Sherqiy Türkistanning jenubidiki Uyghurlar eng köp olturaqlashqan rayonlarni nuqtiliq asas qilghan bolup, uningdin bashqa Bingtuan qurulush rayonliri bingtuande olturaqlashqan Türki milletlirining ballirining Xitay tilida ana tilini chiqirishi üchün 35 milyon Yuan ajratqan.

3) Xitay Höküméti Insan Heqlirini Yahshilash Herket Pilanini Otturigha Qoydi

AP ning xewerliridin melum bolushiche Xitay höküméti bugun dushenbe yeni 4 - ayning 12 küni Xitayda insan heqlirini yaxshilash yeni qanunsiz tutqun qilip xalighanche qiyin qistaqqa élishni cheklesh, az sanliq milletler , ayallar we meyiplarning heq hoquqlirini qoghdashni ilgiri sürüshni mexsus herket pilani tereqqiside yolgha qoyghan. Emma Xitay höküméti, bu insan hoquqliridinmu bekrek kishilerning pul tepish hoquqini alahide qoghdashni, turmush sewiyésini östürüshning insan heqlirini yaxshilashtiki muhim nuqta ikenligini otturigha qoyghan. Bu bir tereptin Xitay hökümétining dunyawi kirizis mezgilide Xitayda topilang naraziliqlarning kopuyishi netijiside, Xitay communistic partiyisining ghulap kétishidin ensirigenligining netijisi bolsa, yene bir tereptin gherp döletliri we birleshken döletler teshkilatining Xitaydiki insan heqlirining depsende qilinishini uzluksiz eyiplishining netijisi idi. Xitay höküméti gerche insan heqlirige kongul bolushni ezeldin qilche oylashmay diktaturluq arqiliq xelqni control qilimen dep chush körgen we dawamliq bir milyarttin artuq xelqning qosighini toyghuzush, maddi jehette xatirjem qilish eng chong insan heqlirige kapaletlik qilghanliq diyish arqiliq democratic döletlerning eyipleshlirige reddiye bérip kelgen idi. Emma Xitay höküméti qarighanda axiri haman öz diktaturlighining yaxshi aqiwet bermeydighanlighini tonup yetkendek qilidu.shundaqtimu hélihem özining dawamliq kötüriwaldighan reddiye destigini emilyette körsütüsh arqiliq öz eyiplirini yépish üchün, kishilerning beyish hoquqini birinchi orungha qoyidighanlighini körsetken. Gerche bu Xitaydiki eng chong qarshi élishqa tegishlik bir özgürüshtek körünsimu, emma Sherqiy Türkistangha nisbeten bu planning emelge ahsurulmaydighanlighi Uyghurlarni umidsizlendürmekte, chünki Xitay höküméti hazrigha qeder Sherqiy Türkistan bilen Xitayning ichki ölkillirige tüptin oxshimaydighan ikki xil siyaset yürgüzüp kelgen bolup, bu del Xitayning Sherqiy Türkistanning bésiwélinghan yeni mustemlike qilinghan zimin ikenligini öz siyasetliri arqiliq ispatlap kelgenligini körsütidu