Uchur We Tehlil

1) Sherqiy Türkistanda 4 Yil Ichide Resmiy Qolgha Élinghanlarning Sani 88 Ming Neper

< Tian shan tori > ning 12 – ayning 2 – küni xewer qilishiche, 12 – ayning 1 – küni Ürümqide, < aptonom rayonda teptish orgini tesis qilinghanliqining 30 – yilliqini xatirilesh yighini > chaqirilghan bolup, bu qétimqi yighinda, 2003 – yilidin 2007 – yilighiche bolghan 4 yil ichide < aptonom rayon > diki her derijilik teptish organlirining testiqi bilen 88 ming neper jinayet gumandarining qolgha élin'ghanliqi, 102 ming neper kishi üstidin sot mehkimisige eriz sunulghanliqi otturigha qoyulghan.

< Aptonom rayonluq siyasi – qanun komutéti > ning reyisi Zhou Hai Lün bu qétimqi tebriklesh yighinida qilghan sözide, her derijilik teptish mehkimilirining 30 yildin buyan atalmish < 3 xil küch > lerge zerbe berish jehette zor ghélibilerni qolgha keltürgenlikini, bundin kéyinmu teptish organlirining asasi küchini < milliy bölgünchi > we < 3 xil küch > lerge zerbe berishke qaritishi lazimliqini bayan qilghan.
Zhou Hai Lünning yuqarqi sözliri, 4 yil ichide qolgha élinghan 88 ming neper kishining köp qismining, atalmish < 3 xil küch > digen namda qolgha élinghan Uyghurlar ikenlikini körsütüp turmaqta.

http://www.tianshannet.com.cn/news/content/2008-12/02/content_3529685.htm

2 ) Kuchardiki Chong Qatnash Weqeside 21 Kishi Ölgen

< Tian shan tori > ning xewer qilishiche, 12 – ayning 2 – küni etigen sa’et 8:40 ta, Bing tuan 3 – qurulush shirkitining bir yük mashinisi bilen, Aqsudin ürümqige kétiwatqan bir yoluchilar aptawuzi bir – birige soqulup kétip, neqmeydanda 21 kishi ölgen, yene 12 kishi yarilanghan.

Yuqarqi xewerde, bu qétimqi weqede ölgen we yarilanghanlarning milliy terkibi heqqide izahat berilmigen.

3 ) Sherqiy Türkistanda 30 Namrat Nahiye Bar

< Tian shan tori > ning 12 – ayning 2 – küni xewer qilishiche, Sherqiy Türkistanda Xitay hökümiti teripidin, < nuxtuluq namrat nahiyeler > dep bekitilgen nahiyelerning sani 30 bolup, hazir bu nahiyelerdiki her bir kishining kishi béshigha toghra kélidighan yilliq otturiche kirimi 2000 yuan iken.

Yuqarqi reqem, ishchi – xizmetchilerning kiriminimu öz ichige alghan bolup, déhqanlarning kirimi bu sandin xélila töwen bolushi mumkin.

Adette Xitayning resmiy sanliq melumatlirida, jenobi rayonlardiki Uyghur déhqanlirining yilliq kirimi 1200 – 13000 yuan dep körsütülmekte.

Yuqarqi xewerde körsütülishiche, ilgiri hökümet teripidin < namratlar > dep bekitilgenlerning omomiy sani 5 milyon 420 ming neper bolup, hazir bularning ichidiki 2 milyon 480 ming kishining < kiyimi pütün, qursighi toq > qilinghan, qalghan 3 milyongha yéqiin kishi yenila namratlik ichide iken.

Xitayning ölchümide, yilliq kirimi 700 yuandin töwen bolghanlar, < namratlar > dep atilidu.

Dimek, hazir Sherqiy Türkistanda 3 milyongha yéqiin kishining yilliq kirimi 700 yuandin töwen.

Adette, < namratlar > digen bu söz mexsusla Uyghur déhqanlirigha qaritilghan.

http://www.tianshannet.com.cn/news/content/2008-12/02/content_3531524.htm

4 ) Xitay Hakimiyiti 30 Yildin Buyan Sherqiy Türkistanning Néfiit – Gaz Bayliqini Talan – Taraj Qilista Zor Qedem Basti

< Tian shan tori > ning 12 – ayning 2 – küni xewer qilishiche, Xitay hakimiyiti 30 yildin buyan Sherqiy Türkistanning néfiit we Tebiygaz bayliqini talan – taraj qilish jehette zor qedem basqan.

Mesilen, 1978 – yili Sherqiy Türkistanda ishlepchiqirilghan Néfiit miqdari peqetla 3 milyon 500 ming tonna etrapida, tebiygaz ishlepchiqirish miqdari 251 milyon kup métir bolup, pütün Xitayning néfiit – tebiygaz ishlepchiqirish omomiy miqdarining texminen 3 pirsentini teshkil qilatti.

Emma, 1978 – yilidin 2007 – yilighiche bolghan mezgilde, Xitay hakimiyiti Sherqiy Türkistandin ishlepchiqiriwatqan Néfiit – Gaz miqdarini yiligha ottura hisap bilen 1 milyon 360 ming tonnidin ashurup mangghan we hazir Sherqiy Türkistanda ishlepchqirilghan néfiit – gaz miqdari, pütün Xitayning néfiit – gaz miqdarining 30 pirsentini teshkil qilidiken.

Xitay hakimiyitining istiraigiyélik orunlashturushigha asasen, 2012 – yili Sherqiy Türkistandiki yilliq néfiit ishlepchqirish miqdari 34 milyon tonigha, tebiygaz miqdari 35 milyart kup métirgha yetküzülidiken.

http://www.tianshannet.com.cn/finance/content/2008-12/02/content_3535449.htm

5 ) Sherqiy Türkistanning Tashqi Sodidiki Import – Ekisport Süriti Xitay Boyiche Birinchi Orunda Turidu

< Tian shan tori > ning 12 – ayning 2 – küni xewer qilishiche, Sherqiy Türkistanning buyil 1 – aydin 10 – ayghiche bolghan mezgildiki tashqi soda import – ekisport süriti Xitay boyiche birinchi orungha ötken.

Bu mezgildiki chegra sodisi import – ekisport miqdari 14 milyart 440 milyon Amerika dollirigha yétip, ötken yilning oxshash mezgilidikidin 98 pirsent ashqan.

Epsuski nöwette Sherqiy Türkistan turmush sewiyesi we iqtisadi kirim jehette Xitay boyiche eng axirqi orunda bolup, Uyghur xelqining turmush sewiyeside hech bir ilgirilesh bolghini yoq, Sherqiy Türkistandiki chegra éghizliridin pütünley Xitayning ichki ölkiliridiki soda shirketliri paydilinip kelmekte.

Nöwette Sherqiy Türkistanda 10 din artuq chegra éghizi bar bolup, yerliklerning bu chegra éghizliridin paydilinish hoqoqi yoq.

6 ) Sherqiy Türkistanliqlarning 60 Pirsenti Lay – Kesekte Sélinghan Öylerde Olturamdu ?

< Xin jiang géziti > ning 12 – ayning 12 – küni xewer qilishiche, hazirgha qeder Sherqiy Türkistan boyiche, < yer tewreshke berdashliq öy > dep atalghan pishsiq xishta sélinghan öylerge köchüp kirgen ayililerning sani 1 milyon 895 ming bolup, bu, pütün Sherqiy Türkistanning omomiy noposining 40 pirsentini teshkil qilidiken.

Yuqarqi sanliq melumatqa tayanghanda, Sherqiy Türkistanliqlarning 60 pirsenti hazirmu lay – kesekte sélinghan xarabe öylerde yashaydu.

Kéyinki 4 – 5 yildin buyan Sherqiy Türkistanda yüzbergen adettiki 5 – 6 balliq yer tewresh apetliridimu lay – kesekte sélinghan köpligen öyler gömürülüp chüshüp, nurghun insanning ölüshini keltürüp chiqarghan idi. Unung üstige buxil apetlerde ölgenlerning hemmisila Uyghurlar idi.

Sherqiy Türkistandiki Xitay köchmenlirining hemmisi digüdek esil bina we xishta sélinghan puxta öylerde yashaydu.

7 ) Sherqiy Türkistandiki Charwa – Mallarning Sani 50 Milyondin Artuq, Emma Uyghurlargha Yigili Gösh Yoq

Xitay sanliq melumatlirida, nöwette Sherqiy Türkistandiki charwa – mallarning omomiy sanining 50 milyon tuyaqtin ashdighanliqi, Sherqiy Türkistanning yaylaq kölüminingmu ichki monghguldin qalsila Xitay boyiche ikkinchi orunda turidighanliqi we charwichiliq ishlepchiqirishining intayin tereqqi qilghanliqi qeyit qilinmaqta.

Epsuski, namratliq tüpeylidin nöwette Sherqiy Türkistandiki milyonlighan Uyghur déhqanlirining heptilep we aylap gosh yéyish imkaniyiti yoq.

Bu yilliq Qurban haytning yéqinlap kélishi bilen, Sherqiy Türkistanda qoy göshining bahasi shiddet bilen örlep ketken we normal bir qoyning bahasi 1000 yuange chiqqan.

Emma, Sherqiy Türkistanning jenobi rayonliridiki Uyghur déhqanlirining yilliq kishi béshigha toghra kélidighan kirimi texminen 1000 yuan etrapida bolghachqa, ularning Qurban heytta Qurbanliq qilish uyaqta tursun, hetta birqahche kilogiram gosh sétiwélish imkaniyitimu yoq.

Xitay hakimiyiting Sherqiy Türkistandin pilansiz halda Xitayning ichki ölkilirige charwa – mal yötkesh siyasiti bolsa, bu rayonda göshning bahasining éship kétishidiki asasliq seweplerning biri.