Uchur we Tehlil

1) Xitayning < Döwlet Bayrimi > Mezgilide Ürümchide 479 Qétim Jinayi Ishlar Dilosi Sadir Bolghan

< Xin jiang géziti > ning 10 – ayning 5 – küni xewer qilishiche, Xitayning bu yilliq < döwlet bayrimi > mezgilide, yeni, 9 – ayning 28 – künidin, 10 – ayning 5 – küni chüsh sa’et 14:00 kiche bolghan ariliqta Ürümchide jemi 479 qétim jinayi ishlar dilosi yüzbergen bolup, künige 68 qétimdin toghra kelgen we ötken yilning oxshash mezgilidikidin yuquri bolghan.

Bu mezgilde yüzbergen amanliq dilolirining sani 1283 qétim bolup, künige 183 qétimdin toghra kelgen we ötken yilning oxshash mezgilidikidin 197 qétim köp bolghan.
Bu jeryanda yene 12 qétim qatnash weqesi yüzbérip, 6 kishi ölgen, 15 qétim ot apiti yüzbergen.

Bu ariliqta Ürümchi saqchi idariliri ammidin kelgen 15 ming 402 qétimliq < pash qilish téléfoni > tapshuriwalghan bolup, Sheherning amanliqini qoghdash üchün 4208 neper saqchini seperwerlikke keltürgen.

Emma mezkur xewerde, siyasi weqeler heqqide melumat bérilmigen.

2) Atalmish < Qosh Tilliq Oqutush > Üchün 15 Ming Neperdin Artuq Yengi Oqutquchi Qobul Qilinmaqchi

Xitay hakimiyiti keyinki yillardin buyan Sherqiy Türkistanda Uyghurlarning milliy ma’aripini Xitaylashturushni meqset qilghan halda élip bériwatqan atalmish < qosh tilliq oqutush > siyasitining qedimini tezletmekte.

Mesilen, < Tian shan tori > ning 10 – ayning 5 – küni xewer qilishiche, Xitay hökümiti 2008 – yilidin 2013 – yilighiche bolghan 6 yil ichide Sherqiy Türkistandiki atalmish < qosh tilliq mektep > ler üchün yengidin 15 ming 600 neper oqutquchi qobul qilishni qarar qilghan.

Mezkur xewerde körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistanda < qosh tilliq oqutush > ning kölümi tez sürette kengiyip, yerlik milletler üchün echilghan < qosh tilliq bashlanghuch mektep > lerning sani köpeygechke, oqutquchi yétishmeslik qiyinchiliqi körülgen we < aptonom rayonluq ma’arip nazariti > bu qararni élishqa mejbur bolghan.

Bezi Uyghur siyasi küzetküchilerning bayan qilishiche, nöwette Sherqiy Türkistanda yerlik oqughuchilar üchün tesis qilinghan < qosh tilliq sinip > larning oqutquchirining hemmisi digüdek Xitaylar bolup, shunga bu qétim qobul qilinidighan 15 ming 600 neper oqutquchimu pütünley Xitay bolushi mumkin.

Xitay hakimiyiti teripidin < qosh tilliq oqutush > siyasiti yolghan qoyulghan 1999 – yilidin buyan Sherqiy Türkistandiki milliy ottura – bashlanghuch mekteplerning milliy oqutquchilirining mutleq köp qismi, < Xitaychini bilmeydu > digen sewep bilen mekteplerdin heydeldi we bashqa kesiplerge yüzlendürüldi.

http://www.tianshannet.com/news/content/2008-10/05/content_3160463.htm

3) Zeherlik Süt Parashokidin Sherqiy Türkistanliqlarmu Nesiwisini Aldi

Xitayning ichki ölkiliride yüzbergen zeherlik süt parashoki weqesi Sherqiy Türkistanghimu yamrap kirgen bolup, < Xin jiang géziti > ning xewer qilishiche, buyil 9 – ayning 5 – künidin 10 – ayning 5 – künigiche bolghan bir ay ichide Sherqiy Türkistan boyiche 47 qétim bowaqlarning zeherlik süt parashogidin zeherlinish weqesi körülgen bolup, bunung bilen, bu rayonda bowaqlarning zeherlik süt parashoki bilen zeherlinish weqesining omomiy sani 2741 qétimgha yetken.
Zeherlinish tüpeylidin balnislarda yétip qalghuchilarning sani 744 neper.

Zeherlik süt parashoki bilen zeherlengüchilerning sani eng köp bolghan jaylar Ürümchi shehri bilen Qeshqer wilayiti bolup, Ürümchide bayqalghanlarning sani 800 neper, Qeshqede bayqalghini 352 neper, Hotende bayqalghini bolsa 260 neper.

4) Ulughchat Nahiyeside 6.8 Bal Yer Tewridi

< Xin hua axbarat agentliqi > ning xewer qilishiche, 10 – ayning 5 – küni keche sa’et 23 tin 52 milnut ötkende, Sherqiy Türkistanning Ulughchat nahiyeside 6.8 bal yer tewrigen bolup, hazirgha qeder ölgen we yarilanghanlar heqqide texi melumat yoq.

Emma yerliklerning bildürishiche, bu qétimqi yer tewresh intayin shiddetlik bolghan we köpligen turalghu öyler eghir ziyangha uchrighan.

Ulughchat nahiyesi Sherqiy Türkistanning eng asasliq yer tewresh merkezlirining biri bolup, 1985 – yili 8 – ayning 23 – küni yüzbergen 7.4 balliq chong yer tewreshte 30 ming turalghu öy örülüp chüshken, 57 kishi ölgen, 200 kishi yarilanghan, nahiye baziri pütünley weyran bolghachqa, 1989 – yili nahiye bazirining 6000 métir nerisigha yengidin nahiye merkizi berpa qilinghan idi.

Ulughchat nahiyesining hazirqi noposi 42 mingdin köpirek bolup, 1889 – yilidin buyanqi 100 yil mabeynide bu nahiyede 7 qétim 7 baldin yuquri yer tewrigen.
 
.