Sherqiy Türkistandin Xewer Uchurlar

1) Xitay, Sherqiy Türkistanning Tebiy Bayliqlirini Talan – Taraj Qilish Qedimini Tézletmekte

Kéyinki yillardin buyan Xitay hakimiyiti atalmish < chong gherbi shimalni échish > digen niqap astida, Sherqiy Türkistanning tebiy bayliqlirini talan – taraj qilish qedimini tézletmekte.

Bu jeryanda Xitay hakimiyiti, < tebiy bayliqlarni pilanliq halda bir tutash échish > digen sho’arni kötürüp chiqip, yerlik xelq teripidin échilghan kichik tiptiki kanlarni mejburi pichetlesh arqiliq ularning hayatliq yollirini kesishke tirishsa, yene bir tereptin chetel we Xitay karxanilirini alahide étibar bérish siyasetliridin behriman qilip, Sherqiy Türkistanning nefit, tebiygaz, kömür … qatarliq tebiy bayliqlirini échish we Xitaygha yötkesh qedimini tézletmekte.

Mesilen, < Tianshan tori > ning 10 – ayning 2 – küni xewer qilishiche, 2006 – yili ichide < aptonom rayonluq yer – ziminlarni bashqurush nazariti >, Xitay we chetel karxanilirining Sherqiy Türkistanda kann bayliqlirini qidirip tekshürüsh we échish heqqide sunghan 6100 parchidin artuq iltimasini tapshurup alghan bolup, bu, pütün < 10 – besh yilliq pilan > mezgilide sunulghan iltimaslarning omomiy sanidinmu eship ketken.

Buyilmu bu heqte sunulidighan iltimaslarning sani 6000 parchidin eshishi mumkin iken.
Yuqarqi xewerde körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistanda bayqalghan kann mehxulatlirining türi 138 xil bolup, bunung ichide tebiygaz, kömür qatarliq xéli köp mehsulatlarning zapas miqdari Xitay boyiche aldinqi qatarda turidiken.

Hazir Xitay we chetelning 100 din artuq karxanisi Sherqiy Türkistanning herqaysi rayonlirida bekitilgen 13 nuxtuluq kan belwighida qidirip tekshürüsh we échish bilen shughullinishqa bashlighan.

Xitay merkizi hökümitining meqsidi, < 11 – besh yilliq pilan > mezgilide Sherqiy Türkistanni Xitayning Nefit – Tebiygaz sana’et bazisi, Kömür ishlepchqirish bazisi, chong tiptiki renglik we rengsiz metal ishlepchiqirish bazisigha aylandurush bolup, Sherqiy Türkistandiki qorchaq hökümet Xitay karxanilirigha yer – zimin testiqlap bérish jehette alahide qolayliq yaritip bérishke bashlighan.

2) Namrat Uyghur Déhqanliri Ichide Xitayning < Pilanliq Tughut Mukapati > ni Élishqa Mejbur Boluwatqanlarning Sani Köpeymekte

ETIC ning wetendin biwaste igellishiche, nöwette Sherqiy Türkistanning yéza – qishlaqliridiki namrat Uyghur déhqanliri ichide Xitayning < palanliq tughut mukapati > ni élishqa mejbur boluwatqanlarning sani köpüyüshke bashlighan.

Xitayning < pilanliq tughut > tarmaqliri, herqaysi yéza – kenitlerde, eger yengi toy qilghan er – ayallar, < menggü perzentlik bolmaymiz > digen tilxetke qol qoyup, doxturxanigha bérip tughmasliq opiratsiyesi qildurghanlargha 5000 yuan, bir perzent körgendin kéyin, < birla perzent körimiz > digen tilxetke imza qoyup, tughmasliq opiratsiysi qildurghanlargha 2000 yuan mukapat bérildighanliqi heqqide keng kölemde teshwiqat élip bérishqa bashlighan, shundaqla doxturxanilarning tughut heqqini ashurush, hökümetning qanuni boyiche 2 din 3 kiche perzent körgen déhqanlarni siyasi we iqtisadi jehettin chetke qéqish, besim ishlitish qatarliq wastilarni qollanghini üchün, künige qursighi toyghidek tamaq yéyishkimu imkaniyiti bolmighan köpligen Uyghur déhqanliri yeziliq hökümetlerge bérip yuqarqi tilxetlerge imza étip, < pilanliq tughut mukapati > ni élishqa mejbur bolghan. Bularning ichide bolupmu < birla perzent körimiz > digen tilxetke imza atquchilarning sani intayin köp iken.

Wetendin kelgen inkaslarda körsütülishiche, Uyghur déhqanliri tughmasliq opiratsiyesi qildurush jeryanida qansirap ölüp kétidighan ehwallar pat – pat körülüp turidiken.

Xitay hakimiyitining ach – yalingachliq ichide yashawatqan Uyghur déhqanlirigha yürgüzüp kelgen bu rezil siyasiti, weten ichi we sirtidiki Uyghurlarning qattiq nepritini qozghimaqta.

3) Sherqiy Türkistanda 1 Milyon 180 Minggha Yéqin Kompartiye Ezasi Bar

< Xinjiang téléwiziye istansisi > ning 10 – ayning 3 – künidiki xewiride körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistanda mewjut ompartiye ezalirining omomiy sani 1 milyon 179 mingdin köpirek bolup, noposigha nisbeten eytqanda bu rayon, kompartiye ezalirining sani jehette Xitay boyiche aldinqi qatarda turidu.

Mezkur xewerde körsütülishiche, Sherqiy Türkistanda asasi qatlam partiye teshkilatlirining sani 66 ming 800 bolup, bunung ichide 3700 partiye komutéti, 3500 partiye bash yachikisi we 59 ming 600 partiye yachikisi bar.

Bularning ichide < azsanliq millet > tin bolghan partiye ezalirining sani 456 ming 900 neper bolup, omomiy partiye ezalirining 38.75 pirsentini teshkil qilidu.
Kéyinki yillardin buyan Xitay hakimiyiti kompartiye ezalirini siyasi, iqtisadi we ijtimayi jehetlerde alahide imtiyazlardin behriman qilghini üchün, kompartiye ezalirining sanida yildin – yilgha eshish körülgen.

Mesilen, 2006 – yili Sherqiy Türkistanda kompartiye ezalirining sani 2005 – yilidikige qarighanda 121 ming neper ashqn.

4) Sherqiy Türkistanning Orman Bilen Qaplinish Nisbiti Aran 2.95 Pirsent

Xitay hakimiyitining Sherqiy Türkistanda qum – boranning aldini élish, tebiy mohitni qoghdash we ekilogiyélik tengpungluqni saqlash jehette hech bir tedbir almay kelgini üchün, bu rayonda orman we yeshilliq kölümi yildin – yilgha azlap barmaqta.

Orman we yeshilliqlarning buzghunchiliqqa uchrishining asasliq sewepliri bolsa Xitay shirketlirining pilansiz halda qalaymiqan kann échishidin ibaret.

< Tianshan tori > ning 10 – aynin 4 – künidiki xewiride körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistanning orman bilen qaplinish nisbiti aran 2.95 pirsent, yeshilliq bilen qaplinish nisbiti bolsa 14.95 pirsent bolup, Sherqiy Türkistan ziminining 85 pirsentidin köpireki qaqasliq we chöllüktin ibaret.

5) Maralbeshi Nahiyeside 112 Jüp Uyghur Yash Xitayche Usolda Kolliktip Toy Qilduruldi

< Tianshan tori > ning 10 – ayning 3 – küni xewer qilishiche, Sherqiy Türkistanning Maralbeshi nahiyeside Nahiyélik hökümetning teshkillishi bilen 112 jüp Uyghur qiz – yigiti meydisige qizilgül taqap Xitayche usolda kolliktip toy murasimi ötküzgen.

Bu 112 jüp qiz – yigit Nahiyélik hökümetning buyruqi bilen nahiyege qarashliq 11 yéza – bazardin élip kélingen bolup, hemmisining meydisige Xitayche, < yigit > we < kélin > digen xetler chüshürülgen qizil shelperlerni taqashqan.

Nahiye merkizidiki kolliktip toy murasimidin kéyin, qiz – yigitler hökümet teripidin ajritilghan mashinilargha olturghuzulup nahiye we yezilarda aylandurulghan.
Maralbeshi nahiyesining hakimi Muhter Eysa kolliktip toy murasimida qilghan sözide, < bular, yengi yéza, yengi istil yaratquchilarning, shundaqla yengi nahiye berpa qilghuchilarning bashlamchiliridin ibaret > dep körsetken.

Bundin birqanche yil burunmu Maralbeshi nahiyeside 80 jüptin artuq Uyghur qiz – yigiti mejburi halda Xitayche usolda kolliktip toy qildurulghan we eyni chaghda Xitay hakimiyitining Uyghurlarning mediniyiti we örp adetlirini yoqutush meqsidide élip barghan bu qilmishi Maralbeshi xelqining qattiq naraziliqini qozghighan idi